()॥५॥४/८॥२5७/१|_ (13२, र
0[)_ 194589
१२०) १०० हि. ॥४७0/॥५]
नल्य-यूना
ग्रभाकर दिवाण
सन १९७३ ] किंमत १ रुपया [ शके १८६५
प्रकाशक
प्रभाकर दिवाण सेवायनाम (वधो).
सद्रकलन्ट गो. भा. जोशी भास्कर छापखाना, बो.
प्रास्ताविक
मनुष्याच्या जावनांत एक काळ काव्याचा असतो. त्या वळी काव्य-रचना न करणारा मनुष्य विरळा. साहित्यिक अभिरुचि असलला तरुण ह्या काळांत शेकडो कविता लिहून टाकतो. ह्यापैकी बहुतेक कावेता साधारणतः टाकाऊ असतात हं खर असलें तरी काव्याच्या सदरांत पडण्यासारख्या देखील बऱ्याचशा कविता त्यांत अढळून येतात.
आठ दडा वषापूर्वाी अश्याच काव्यदर्शत असतांना मौ उत्साहाच्या भरांत पुष्कळशा कविता लिहिल्या. आज त्यांच्याकड तिऱ्ह्वाइताच्या दृष्टीने पाहण्याचा मी प्रयत्न केला व त्यापैकीं बऱ्या वाटणाऱ्या कविता निवडून काढून माझ्या काव्यरसिक मित्रांना दाखविल्या, त्यांना ल्या पसंत पडल्यामुळे आज त्या पुस्तक रूपांत बाहेर पडत आहेत. “ सते कान्तमात्मीयं पश््यति! हं वचन टक्षांत घेतल्यास मित्रांच्या पसंतीत कवितांच्या चांगुलपणापेक्षां आपले- पणाचाच भाग जास्त असण्याचा विशेष संभव आहद्वे. ह्यामुळे सवच काब्यरसिकांना त्या भावडतील असं म्हणतां येणार नाहीं.
आचाय काकासाहेब कालेलकर पुस्तकाला प्रस्ताचना लिहिणार होते. प्रस्तावना लिहिण्याच्या तयारीत असतांनाच ता. ९ आगस्ट १९४२ चा दिवस उजाडला ब त्यांची तुरुंगांत रवानगी झाली. दोन तीन महिन्यानंतर सरकारकडून त्यांना प्रस्तावना लिहिण्याची परवानगी मिळाली व त्याप्रमाणे प्रस्तावना लिटून ती त्यांनीं माझ्याकडे
पोस्टाने रवाना केली. परन्तु मळा मात्र ती मिळाली नाही. ती मध्येच कोठें कशी गह्ाळ झाली याचा कांहींच पत्ता न लागल्यामुळें त्यांच्या प्रस्तावनेवांचूनच पुस्तक प्रकाशित करावें लागत आह्वे.
७. (0
माझे आत्मीय मित्र, गुजराथ विद्यापीठाचे चित्रकार श्री. दत्तोपन्त मह्ठा यांनीं वेष्टनावरील सुन्दर चित्र काढून पुस्तकाच्या सौंदर्यात भर टाकली ब माझे मित्र, भास्कर छापखान्याचे मालक श्री, गोविंदराव जोशी यांनी आपले-पणानें पुस्तकाचे मुद्रण केलें. पुस्तक-प्रकाशनाच्या कामी इतरांचे कदी अनेक प्रकारें साहाय्य झालं आहे. ह्या स्वोचे मी मनःपूर्वक आभार मानतो. आचाय काकासाहेब कालेलकरांनी अनेक बिलक्षण अडचणींना ताड देऊन प्रस्तावना लिहून दिली (प्रस्तावना मिळाली नाहीं हा अथात परोस्थतीचा दोष आहे ) ह्याबद्दल
च
त्यांच जितके आभार मानावे तितके थोडेच आद्देत.
संवाम्राम चेत्र पोषणिमा
कत तत ह प्रभाकर दवाण
८ /,७ ८-6 4 ८५८/ »/७. >»
विषय
» शरद . सुमनांनीं कज फुले
प्रभात-बाला
» अगाध कांहि तरी , वाजबीं वंशि वनमाली » प्रात:काळी
गंगेच्या घाटाबर
त
» घमे आणि अषमे
, नदीकांटी
. वाटसरू
» दोन भावांची गोष्ट «» कोकिळेस
, तिरंगी ध्वज
. दुंदुभी हा घडषडे » वैद्य विभूति
» हिन्द वन्दन
, दिन ते निघून गेले , होऊं नको इताश » हाक
» भातां
» वशिष्ठ
अनुक्रमणिका
२२. २४.
२५, २६. २७. रेट. २९, ३०. 1११, १श, श्रे. ३१४. ३५.
३६. २ ७. शट. ३९, ४०, ४१, ४२. डर, ४४.
४५. ४६.
विषय यांदबिबी जप्त आश्रम महात्मा गान्वी महात्मा गान्बौ मराठी खय्याम परलोक-प्रस्थित वैषम्य भांधळ्याचे गाणें भ्षेतिम भिक्षेकरी मिकारीण अभागी मुसळधार जळ पडे जिवंत ब॒जगावर्णे किसान गिरणी कामगार -॥]-] काय सखि गाउ तरी मौ आज मजर सुटति गिरणिंतुनी शेतकरी शेत खणत शेतकरी ज्रीणे समाथि सुख
४७, ४८, ४९,
ष्र ७.
५२१.
५५,
५३. ७५४. जज ५६. ८७, ७८. ८५५९. ६०, ११,
६२, ६१.
६४. ६५,
६६. ६७. ६८. ६९.
विषय भाजार बालिकस सुटी नाविक प्रश्न गायकास कुडे ठेवु मी तुला विहरते नभीं पाखरू कांहीं तरी झोप नवबाला प्रतीक्षा झरणी बागवानी अजि वाटते उदास नभांत कादंबिनी ब्यथा गति कोणती मम जीवना कोठला तरी ध्वनि सत्कार मज पादहतांचि ुटित धारा सुदिन
पृष्ठ ९्रे ९३ र्ड ९९ र्ट
५०७
"१०२९
१३ १न्ड १०५ १०६ १८ ११० ११९ परे ११४ ११६ ११७ ११८ ११९ १२० १२११ १४०
शरद
शरद चतु यंत माद मर्नि देत
मेघ नच अतां का. तडिछला रमांते तारव्ती मजला
नीत्ट नभ कसे मध्यर हंसतसे
थयवत्ल की सुमनिकत असमत्ठ-जवठ-यता
स्ववति गिरिसुता तरत्ठ न्तन-समेत
सस्यड्यासन ही सोभते मही मध्यु गारवा दइरवेत
उडति स्वग वनीं रमत सुख जर्नी डुच्ठत मम हछृदय-दोत
सुमनांनीं कुंज फुल
सुमनांनीं कुज फळ आनंदे हृदय डले
फिरति रमाणे उपवनीं सुक्त हास्य मधु वदनी मंद मद पदर हले
बेलि आणि त्यापरी मोडति. विभ्नम-भरीं झचल्टांते हव्ठू विटपदळे
झुळझुळती निझोरोगी रमति मुली अंगणी गाति गोड विगहकुलें
पफिरण्या मी येत इथं इच मता आवडते गवसे मज पुण्यबळें
भ्रमातभबाला
आले होते निवूनि गेले
हळ हळू रजनांचे झेले
कर्माने गंगेवरतीं स्नान
मंद मंद चाळे पवमान नेसुन उंची शालदुशाला हांसत आली प्रभातनाला
नानावर्णी सुमरच्छांनी
घाली नव वेणी वबनराणी
चिहंग अपुली गाती गाणीं
पानांवरुनी टपके पाणी चिकसदू-बदना गुलाबगाला हांसत आली प्रमातबाला
सवेत धुक्याच्या राय्येवरुनी
भानुबालळ उठला तरतरुनी
घेडाने फेनिल प्याला हाती
सरिता त्याला पुढती जाती कुटिल कुंतलीं श्यामितभाला हांसत आली प्रभातबाला
प्रथातबाळला
होमधूम आकाशीं उठला
जगन्मुखावर विकास फुटला
मरंद चंचरिकांनीं ळुटला
आळोकाचा घोडा सुटला गंघजयन्ती घाळुनि माला हांसत आली प्रभातबाला
अगाध कांहिं तरी
अगाध कांहिं तरी असे हें अजरामर सुंदरी
व्योम जाहळे अथांग सागर
फिरती उर्मिळ तयांत जळभधर
विजा चमकती जणुं कीं जलचर संतत सिंव्चिति सरी,
तुडुंब भरली तळीं शिगोदिग
वुध्तहि भासति पाण्याचे ढिग
जव्ठमय अवघे चहूंकडे जग सागर पृथ्वीवरी
नभांत तुंबे धुंद जलोदय
घरणीवरती एक पयच पथ
व्योमधरा जाहली एकमय अवनि गमे अंबरी
वाजवीं वकि वनमाली
मधुर--रवब-- शाती
वाजवी वोरा बनमाळली अनिळ मंद मधघुगंच चालला विट्ठम-पछव-बृंद हाळला ग्वेळति लहरी सुग्ध चंचला
सरोवर भाळी
उपारुणांचे हृदय मिळाले
आनंदाचे अश्व गळाले
अंधाराच मेघ पळाळल गरुहांच्या खाळीं
मोदभराने फुलें हांसती विहग लतांचे वरी नाचती मंजुळ गीतध्वनी सांचती
सृष्टि ही घाली
उजळ जाहली दिगदनं हीं
कान्ती मोहक फांक्रे देहीं
पुवे दिशेच्या गालीं येई गुलाबी लाली
चाजर्वी वाक चनमाली
जिकडे तिकड प्रसन्न सृष्टि
पाहुनि होते मोहित दृष्टि
त्यांत दबाची होउन वृष्टि टवटवी आढी
शंजति मंजुल गीते भूग
वषभ घांसती अपुली शुंग
करुनि चांसरे शेपुट तुंग धांवती झाली
विश्वामध्ये आनंदाचा सौंदर्याचा मांगल्याचा उचंबळे हा सागर साचा
मधुर हिमशाली
दुःखित माझें हृदय आढुनी काढ कुडीचें कवच फोडुनी केकुन द ह्या नंदित भुवनां
गीत वर घाळी
श्रातःकाळी
नीरनिर्थींच्या पठीकडूनी येत असे हा. कोण बरं सुवणकुंतल जर्गि विखर दिशामुखांच्या गाळांवरती आणित लाली कोण फिरे अंबर चोहिकडे पसरे विहंग विरुते काढुनि मुरली वाजवि अपुली मंद स्वर वंदन कणाचे हें हसरे नव पुष्पांचे हे हार कोण गफितो मधुगंधि समीरण कोण इथे फंकिता जळतली कोण हीं कमळ आलिंगिता मंदपणे स्वच्छंदपणे हा नाचत येतो कोण बरं झणझणवित किंकिणी त्वर
केकुनि घुंगट कोण चलांचळ मदचचळ हा जात असे मुग्धपणें स्मित करुनि हसे
तुंग गिरीच्या डिखरावरतीं जाउनि बघ हा काण बसे नेत्री चंचलता विल्से
घरणीवरुनी स्वच्छ वाहती निझर कलकल करित जसे कोण काढितो सूर तसे
प्रातःकाळी
हा काण दही घ्या म्हणुनी ललकारता हा कोण झाडुने रस्ता बघ झाडतो हा कोण दुधाची धार आणि काढतो आकाशाच्या पलीकडूनी कपोल चुंबित अंबुजसे कोण हळुंच हा येत असे
स्नान करूनी गात चालली कुंकुम ठेवनि ही भालीं कुठें बरे पैजणवाली सडा घालुनी त्यावरि सुंदर अंगार्ग रांगोळी घाली कोण दाखवी गजचाली दारामध्ये उभी राहुनि चुंबी बालक ही गालीं काय बघायालठा आली अंगणें गोमये अपुला संमार्जिली अभ्यंग स्नाने केलीं सुरमित जली भूषणें घातली नक्षत्रे चमकली मुक्तकुंतला कुंद मुखामधि जणूं विकसली रदनाली कुठुनी ही देवी आढी
गंगेच्या घाटावर
समोर माझ्या लाटा आनंदानें हांसति नाचति गाती मधुमय गाने गंगेच्या ह्या सुनील वक्षावरतें नोकातति ही मोदभर॑ वावरते
वल्हीं झपझप मारित शोकी लोक नेती ओघाउळलट नाव निधीाक पाणी तीवर आपटते जोरानें होती त्याचीं शुभ्न पांढरी पाने
बगळ्यांची ही सुदर ढवळी रांग वलपलप पंखे करीत उजळी आंग नील अंबरांतून अहा आनंदें
उडत चाळली वदत नदीला 'वदे'
७
पळ तिरावर वाळवंट विस्तीणे पसरुन आहि शुभ्न रातनें कीण उतरत रविच्या तेजे ते भरपुर चमके वाटे पसरे सुवण चूर त्याच्यामागे शेते हिरवी गार पाहुनि आत्मा होतो गारीगार मन्नयनांच्या अंताच्या पर्यंत आंथरलेली दिसतीं प्रमावंत
२१
खेगेच्या घाटावर
बागा मर्धिमाधि लावियल्या रसिकांनी कळलरब होतो मोटांचा त्यांतूनि त्यांतिल पुष्पा झोके देतां देतां गुंगुनि येते मंद गती मधचाता मध्ये मध्ये गंगेच्या घडियालें
काळीं कारळी उत्टुन जाती खाले आनंदाने उडविति पाणी बाले ओरडती कटु कठोर डोंगीचाळे
बसुन अहिल्याघार्टी संध्या समयी बघतो सारी सृष्टी ही मोदमयी परंतु माझें मानस उदास कां हें म्लान विचारीं या वेळी अवगाहे दडपे माझे अंतर जणु दुःग्वाधें गळुनी पडती हात पायही चोरे खिन्नपणाने आनन झालें म्लान अंतखंत शोकार्चे चाळे गान
आहे जनता आनंदित हो सारी कारण प्रेमाचे तिज मिळते वारी परन्तु माझा प्रेमी तूजझेव्रीण
आहे विशेश्वरा दूसरा कोण
६.
य्ग्त्यु
जजवन थोडा निजलो प्रहान्त मनांत भीति नव्हती काची
म्हणून झाला झर्णि जागरान्त निद्रा बहू लागळ्ि माढ साची जाते न थोडी घटव्छा निघन दारावरी बैसळलि ताच थाप उर्ठे खडाडून तितल्ठा श्रवन गेळी अद्यी मोडून मोड झोप करस बुवा झोप न घेऊं देती अर्से जरा बोलत कोपुनी मी जोरांत दारे उघडी तदा तीं जरी असे मत्प्रकतीहि 'घीमो सभर तो तिष्टत डाकवाल्ा ब'चून झावल्ठा मज हषे फार कांहीं समाचार असेतल्क आत्ठा आनन्ददायी म्हप्णुनी तयार- केला पुढे उत्सुक हात वेरोॉं त्याने दिला एक मत्ठा लखोटा गेला “ असे तार ” म्हणूनि मार्गे झाल्या मर्नि चाळ विचारताटा
१३ ग्य्त्यु
वञाळी मत्ठा आजवरी न तार म्हणूनि भीती बहुला उदेली त्ठागा घडाडं हृदयांत फार घामामुळे काय मिजून गेळी सकप हस्ते उघडी ल्िफापफ! तयांत हाते व्टिडिलें सुरेन्व ८ येईन मी लेऊन रार्जि साफा ” झालोच मी मूढ बवून लेख येणार तो काण अणी कुठून कांहीच नाहीं ठिहिळले तयांत असेल कोणी अपुलाच आप्त कल्पून ऐसें बसता निवांत
* झाली निहा चाहिकडे तमिस्त्र विस्तारळें मन्मनिंही तसेच रत्नं उदेली नर्मिची सहस्त्र पडे करू काय म्हणून पेच जशी जशी रात्र निचून गेळी वाढे तशी मर्न्मानं उंच भीति
य्य्त्यु
कित्येकदां मी नरयनेहि नेळीं रस्त्याकडे ती बघण्यास मार्त
झाळे दहाही अकरा नि बारा आळे न कोणी तरि तेवढ्यांत गाड्याहि गेल्या सगळ्या भरारा येणार ना कोणि म्हणून आंत-
जाणार मी तोच समोर आली मंदार मालेतिल सोरभाने भरीत दाहीहि दिशा वनाली मूर्ती सुधा वषत आननाने व्यमोदरानील शारीर-र्क्ान्ति ओठावरी लालि गुलाबशाली नेत्री असे भव्य असह्य तेज औन्त्य होते सुतमालळ--भाली बघांने दिव्यांबर दिव्य माळा हेमप्रभा-भूषित रत्नमौली तनुप्रभा--नष्ट--तमिस्रजाळा विनम्र झाळी मम तोच मोली
च" स््त्खु
सदा रारव्चन्क -मरीचि--ध्याम मन्द्स्मितानंतर कार्नि आळी पीयूपष--वपावचचोभिराम
वाणी तदा मन्मात लीन झाल्ी
“<< मत्यु असे मी तुज न्याबयाते आत्लो असे आटप सत्त कांहीं माझ्यापरी कोणि न सौोख्यदाते आहेच हें माहित तूजत्लाही
करीतसे मी अमर स्वभक्तां रोगी जनांना कारितो निरोगी गातो सदा मदूयुण सत्यवक्ता यातो मत्ठा निर्भय रोज योगी भीती बथा माझि धरी विमूठ असे खरा मी अभयप्रदाता आहेत कांडी जगतांत गखूळ स्वभाव ते वललागाति नाच हाता'?
रेकून मी गभगळीत झात्को छाती उडू लागालि हात हात
२६
बोळलावयातले रसना न चाळे झाला सदाचा मम हाय घात भैयास कांहीं धरुनी कारांते जोडन बोळे मग दौनवाणें
प्रभो तुझे बाक््य खरेच सारें एऐकं परन्तू मम एक गाणें येण्यास मी सज्ज असे तथापि माझ्याविना पोशिव कोण बाळ ह्यांची तुवां माय करघथ्यींच नेली घाळील ह्या कोण नि भात-डाळ
मी आणिले त्यांस जगामचें यां जाईन टाकून जरी असाच माझ्यापरी मीच कृतध्न, माया ह्यांची न तोडीन कषीहि साच
आहेत सन्यासिे किंतीक येथे पत्नी शिशूंना करुनी भिकारी
गेले घरा सोडून निघेणांते धिक्कार ह्या त्यांस सहस्त्रवारी
म्य्त्यु
नक्को मल्ला स्वरगेखुरे अमूप सुतांमधे त्याहुन ज्यास्त, सीोरण््य यांच्या अहा मुग्च वचांपुढे ते पीयूबद्दी होय अतीच तच्छ ऐेकून हें हांसत मन्द मन्द बोले पुन्डां मृत्यु “ तुझ्याहूनी रे आहे जगत्पाल्क तो कपाळ नाळां सुचेचे पुरवीत्ल चार ??
बोळ्निया “ ऊट * करास माझ्या त्याने घरीळे उठटतल्को तसा मी-- झोपेतुनी, तो मज द्षष्ठि आळे स्ुुबणे रश्मी रविचे स्वघामीं विहंगमांच्या मधय क॒जनार्ची त्लकेर आत्ठी मम आणि कानीं होते अहा स्वप्नच सवे कांही आलें तदा हं मम सवे ध्यानीं
धम आणि अधम
हिन्दु मुसल्मान् दंगा मोठा झाला घालिति एकामकांवर ते घाला निघून गेली माणुसकी त्यांमघुन जो तो होता नाचत जीवां बघुन उग्र रानटी पश्चूप्रमाणे नेत्र
हाती होते कट्यार भाले वेत्र अरि-नरडीचा घोट घ्यावयाला ते दैत्यार्पारे अवेशं धांबत होते सज्जन साधू बिनविती साऱ्या लोकां सोडुन द्या ही पद्चुता हाता रोका व्यथ परी ते झाळे सारे कांही कलह पेटला आणि दिशांना दाही भीषण झाला सुरू मनुज--संहार अनाथ बालक रमणी झाल्या ठार घरें जाहलळीं आगीन किति खाक उडू लागली आणि चितेची राख
एका अनाथ हिन्दु स्रीच्या मागें हिंसक मुरलीमांचा जमाव लागे
१५%
चर्मे ञयाणि अध्यमे
दीन बापडी जीव वांचवायाळा घरांत एका शिरली ती भयदाबळा
गरीब तेथें कृषक मसल्मान् एक रहात होता घार्मिक सात्विक नक वदला तो तिज जाई येथुन बाई रक्षण तूझे येथे होणें नाही घेतील्च ते प्राण तुझा अजि आणि ठार मारति् मजला न्नकऱ्याचाणी कृपा करूनी जाई आणिक कोठें नक्का पाप हे लादू मजवर मोठें
काय अतां ती उत्तर देइल त्याला बदल्ठी केवळ अश्वुलोचने अबला सारे अलछाचेच असति ना नाल भी तिमुळें मग घर्म काय सोडाल
त्याच्या अन्त:करणाला हलवून बीज तत्क्षणीं गेली ती चमकून भीतिमुळें निज घम काय सोडाल ह्या बचनें तद्हृदीं पेटला जाळ
धघर्म आणि अधमे
कतेव्याच्या नवीन एका तेजे
वदनी त्याच्या देवी शान्ति विराजे बोळे तो तिज धर्म कसा सोडीन हृदय न माझें इतके देवी हौन तिला सुरक्षित लपवुन अपुल्या गेही निघे वीर तो बाहेरी सत्स्नेही येतच होता क्षुब्ध जनांचा ळोट घेण्याला त्या स्त्रीनरडोचचा घोट
जघन्य कृत्यापासुन तल्या लोकांस परावृत्त करण्याचे किती प्रयास- केले त्यानं परन्तु सारें फोल उळट क्रुद्ध लोकांचा सुटला तोल वीर कृषक आडवा तयांना आला लाठ्यांचा तो पडला त्यावर घाला भूमि रंगली त्याच्या नव रक्ताने मीही आतां संपवितो हे गाणें
नाहीं, परि ह राहिलेच कीं आहे काफर ऐसें नांव तिथे ता लाहे
२१
म्ु& अरे
नदोक
नदा चालली वेमामध्ये वरुनि चंद्रचद्रिका झरे मीही होतो बसला काठीं भान, बघुन ते, मम विसरे
तुबार होते उडत सुशीतल मंद पबन चालला असे शान्ति जणू मूर्तिमंत होई दिव्य कुणी वा बाल हसे जसे जसे तरु-पछब हृलती मरमर रव स्वर्गीय उठे कलकल चाळे जललहरींची इंबेत फेन उसळून फुटे र॒जतधवल चंद्रिका तयावर टाकी अपुके दिव्य हसे तदा लोचने भारुन जाती मत्ये सृष्टिर्चे स्मरण नसे शांत अशा त्या स्मर्यि अकस्मात् मम ह्ृदयांतुन दिव्य कुणी
न्न
देवी निघुनी मंदपणे ती लागे जाउ नदीवबरुनी
दांत मनोमोहक बदनाचची कांति तिर्थ पसरुन गेली 'ुभ्न वसन हळु हळु त॑ हाले रुळति लांब कुंतल वेळी
अंगापासुन तिच्या स्वर्गिचा सौरभ तो तेथे चाले पुल फुलांची माला तिचचिया गौर उरोदेशीं हाले
अनिमिष नयनांनी मी तिजला विस्मययुत पाहत होता
दिञ्य अप्सरा कोण इथे ही आली हॅ पाहत होतो लाच तिची स्वर्गीय तंत्रिका तिर्थ झणीं झणूझणु लागे स्वरी धरेवर आत्म लेव्ह्यां मृत्यूचे तुटळे घारे.
२ नदीकाठी
मार्गे पुढती वरी खालती दैवी चघ्वनि भरुनी गेल्ला
नरह्माण्डाचा गोळ डोलतो नाचे अब्धींचा मेळा
मीपण नुरलें माझे कांहीं मिसळुन मी विर्थी गेलो मरुनी झाली जिवंत आणिक जिवंत होउन मी मेलो
हळ्हव्छं ती चालत चालत नदींत अंतर्हित झाली माझी द्ष्टी मत्ठा मिळाली मरणाची वष्टी झाली
उदास पांड्र ज्योत्स्ना भोती पडली होती अनिल फुटे म्लानपर्णे मी प्रश्न करीं
ती कोण कोठळी गेल्ि कुठें
नदींतुनी कलकल रब चाळे आकाझांतुन शून्यपणा
नदीकांर्ऊइ
होई मरमर घ्वनी तख्त्चा पृथ्वी ही जाई मसणा
नाहीं कुठुनी उत्तर आलें बाजे ना तो दिव्य च्वनी माझ्या मर्नि तंत्री दी वाजे तुटक्या तारा फुटके मणी
म
वाटसरू
हाहाकार चोहीकडे खालींवर तापळेळी घूळ भर भर उडे नदीकांठ शुष्क नाहींत धीवर लाही लाही जीव करी मागेपुढे
वाटतसे जणूं सूर्ये जीव ळाक जाळनिया आतां कारतो की खाक फुटूनिया जणूं उठलासे शोक घरघर करी जगताचा आंख
एकटाच नाहीं बंधु ना बहीण चाळे वाटसरू म्लानसुख मूक ऊन चाोंहीकडे उदास नि क्षीण गळ्यामधं जणूं अडकला हूक
चालला पथिक तहान ना भूक फडफडे उच शुष्क तालठवन भयाण पसरे वाळू रुग्वरूख एखादा मधूनि जाई खंडघन
डहाळ्यांमधूनि उदास ओरडे कावळा आपला उदासीन स्वर
२६ खाट्सरू
उच आकाझ्यांत घार खूप चढे करणकटु तिची चिर उठे बर खांद्यावर जड पथारी आपुली एका हातामध्ये भरलेला लोटा घुळीने माखळा जणं काय कुली चालला पथिक हातामधें सोटा नाहीं श्रम कांही एकटा विरागी खून ना पाऊस चाळलाच आहे सूये डोक्यावर बिचारा अभागी झळा ळटपकती जाळ जणं वाहे
भ्रीष्माचे साम्राज्य अफाट पसर पल्वलीं लोळती जंगली वराह सारें वन खिन्न उदास ममरे लिंपतसे जणुं आग गेघवाह दिशा घगूघगती चुलीपरी साऱ्या रस्ता झाठा जणू तप्त लोहपथ संतत्त गिघाड करी येरझाऱ्या पेटलासे दिसे रबीचादही रथ
वयाटस्तरू
तरीही आपल्लझ वाटसरू चाळे अमयाद मागौीवरी त्याचं स्लत पथारींत डब्बा खडखड हाले घामाचे ओघळ भमिजविती वक्त सूये उतरतल्ला परतल्या गाई कृषक आपृत्ध सोडती नांगर घरीं जाया साठी *चाललीसे घाई पीत रवि दिसे पिकळे डांगर चेंढया काढतांना कडब्याचे गूड मरमर लागले कषक-हातांनी फोडतात कोणी जळणास सूड गाती रस्त्याबरी सली सांजगाणीं
घणघण घटा देवळांच्या आंत गाजवू वललागल्या आरतीचा ध्वाने लाबायास देवापार्शी तेलवबात मेदि्रिपथाने चालल्या साजणी
सनईचे सूर ददादिशांतरी स्वर्गीय शांतता झुळझुळतबीत
वाटसरू
अनंतांत होती विलीन नंतर सुरू झाले मंद संध्येचे संगीत घ्पांचा मधुर सुटला सुवास आकाशीं अंतिम लालिमा फुटला अंधकारख्पी रजनीचा हास दिगंत फार्डाने हळूच उठला वाटसरू झांत निर्विकार मन समोर सरळ चाळलाच आह तमोामय झालीं भोवताली वने चालला आपला मागुती न पाहे
“७. 00.
कोणी तयावर टाकिली मोहिनी कोठला निजीथदीप बोलावितो कोणाच्या पायींचा नुपूर झिन्शिनी अंतःस्थल त्याचें हळू हेलाविंतो बाटसरा असा कुठें चाललास संपेल ही तुझी कर्धी मुशाफरी डिंडांग वाजतो देवळांत तास चितेर्चा प्रकादा उठे कोठें तरी
र चा
खजाटस्वर
बोल ना उत्तर निस्तब्ध चालला मंद मंद शीत वारा वाहू लागे ससुद्र भेरब रवे केसाळला
घुचड ओरडे होऊनिया जागे
ना एक ना दोन चाळे वाटसरू वाऱ्यार्ने धूसर केस भुभुरती व्ठपळपे उंच कोठेतरी सरू: चमकती उइंवेत तारकांच्या तति बहीण ना बंघु सोबत ना मित्र नीरव निशी्थी एकटाच एक काळाच्या पडद्यावरचे करभ चित्र मूतिमंत किंवा व्चितेंतील शोक कोणाचें तयाच्या दृष्टी कर्णफूल दिसली खिडकी उघडी कुणाची कुणाच्या रथाचची झळकली झल कुणाची सिंजिली कांची सुवणीचची
नाहीं आ्ा-खेद नाहीं -चिता-मोद जगताची सच तोडिलीं बंघन
वयाटस्तरू
अश्रांत चालला नसे अवरोध माया-ममतेचची पेटली इंधने
निर्झरांचें चाळे मधुर संगीत सुगेर्धे भरळें सरितांर्चे तीर चंद्विकेने झाळें विश्व घवबलित ऱचावळलला एकटा फंदी सुत्ताफीोर
३५ दोन भावांची गोष्ट
होते साघे प्रेमळ दोघे भाऊ गोष्ट तयांची थोडी आतां गाऊं आज चांदणे पडल आहे छान हंसते आहे मोादमभरार्ने रान ओढा बाहे संथपणे अम्लान लावा माझ्या गाण्यावरती कान
एक विवाहित भाऊ त्याचे कु जीं घालित होते मिलिंद अपुली रुंजी मुलामुलींनी भरलें त्याचे गेह प्रमोद हांसे उसळे भंवर्ती स्नेह दुसरा होता केवळ एकच जीव अफाट सिंघृमचील कीं राजीव दोन्ही भाऊ वसती आनंदार्ने फुलली सुंदर जशी दोन फुलदाने एक तयांचे होतें छोटें होत राबति ल्यावर दोघे ते समवेत निघे उषेची लाली त्यांची तेथ तिथंच त्यांना प्रेमे संध्या भेटे
3.4 दोन भावांचा गोष
खुपीक अपुली भूमी केली ल्यांनी अपुल्या निढळावरील झोत जलांनी आलस्याला तेथे नव्हता थारा सोसत नार्ही त्यास बनांतिल वारा
दिनभर शहोतावरी सक्त कष्टाचं संध्याकाळीं घरीं सुखाने यावे स्तवन करावे परमेशाचे आणि पुन्हां उठाया सुखनिभर झापाव अखड त्यांची होती दिनच्यो ही नव्हत त्यांना तेथे कमती कांडी अपुल्या भूमीचे ते होते राजे सदा तयांच्या कदनीं शांति विराजे
रंगाविन्ठेळे पररुधिराने लाल
उठवावे निज वैेभबवलोल महाल चावर गरितनांच्या चैन करावी तेभा ऐसी नव्हृती त्यांच्या गावी
नदयेच्या उज्वल नांवासंररो ज ललनांना शिवणे तलम लहवगे
- श-! चदोन भावांची गाष्ट
पाय ठोकणे चितेंतल्या ज्वालत नव्हती त्यांना तलवितकला ही येत
घम ठेविला नसे मंदिरी त्यांनी अथवा सोडुनि दिला मोकळा रानीं जीवनांत तो त्यांच्या होता सुरला साखरपाकामधे मुरंबा चुरतला
एका हंगामांत कांपुनी पीक दोन त्ग्ग्य्च विभाग केले ठोक पेंढ्या बा्धघधुनि होतामध्ये आणि रच्चिल्या गंजी दोन व्यवस्थित त्यांनी त्या राक्तीं अविवाहित बंघुवराला एक र्चांगळळा विचार चित्ती आला मी तर आहे एकटाच मज कांडी पोसायाचे नाहीं कोाणालाहो
पुत्रकलते असती मम भावास द्यावा लागे त्यास तयांना घांस तेव्हां त्याच्या इतका मी केव्हांही बाटा घेर्णे योग्य खरोखर नाहीं
. &.. 4
देन भावांची गोष्ट
कांहीं पेंढ्या अपुल्या गंजीतूंन द्याव्या त्याच्या गंजीवर ठवून त्याला नाहीं कांहीं हें कळणार अश्या प्रकारे आपण होऊं पार
मनामधे हा विचार त्याच्या येतां तसाच गेला डोतीं तो सच्चेता पेढ्या भावाच्या गंजीबर कांहीं दिल्या ठेवुनी गुप्त तय लबलाह्दी कारण त्याळा माहित हातें ठाम उघडपणे ह होणें नाहीं काम आहे इतक्ता बघू मम सच्छील
कीं ता माझी इच्छा नाकारील इकड मोठा भाऊही व्या रात्री जागा झाला आणि प्रियेला बदला माझा भाऊ अविवाहित अन् तरुण आणि कुणीही नाहीं साबत त्याला
नसे कुणी जो त्याच्या कामामध्ये करील त्याला प्रेमभराने साह्य
“३११ वोस भाखांच्ही ब्लेछ
क्या शीतल आलिंगन देऊनी हडरील त्याचा थकचवा अंतबाह्य
डुःखामध्ये ध्यीर द्याचया कोणी नाहीं त्याला प्रेमी जीव जगांत किंवा आनदाच्या मंगर बळी मोद द्यावया मायेचा मधु हात तेव्हां होतांतूनी त्याच्या इतक्या पेंढ्या घ्याव्या मी हें नाहीं युक्त प्रिय जाऊ चत्ठ गेजीवरती त्याच्या पेंढ्या कांहीं ठऊन देऊ गुप्त चदुनी ऐसे उठल त पतिपत्नी जाऊनि इहोतार्चारे तं कलं काम प्रेमाचा हा महिमा आहे ऐेसा भ्रेमाचांचानि जीवन होय स्मद्यान
डसरे दिवशी माऊ ते शेतांत गेले गंजी बघुनि सारख्या आणि चकित फार ते झाल परंतु त्यांच्या व्याली नाही चमत्कृती ती ध्यानीं
३६ दोन भावांची गाष्ट
रोज ठविला क्रम ता त्यांनां चाळ आणि इावटीं एके दिवशीं त्यांची मधेच झाली भट विस्मयानदें मिठी मारला त्यांनीं प्रेमसुग्वाची नयनांमधुनी अश्रु गळाल त्यांचे इृदया्यी त हृदय मिळालं त्यांचें भ्रमाचा तो संगम तथे झाला स्वग घरला आला च्ुंबायाला सुगध्ध सुटला शीतळ वारा उठला प्रकाद चाचा आकाशीं फुटला पुष्पवृष्धि वेलींनीं तव्हां कली सुधा भूवरी मेघे ओतायेली
ज्या भूमीवरतीं हा गोड विचार आला त्या झुच्ि हृदयीं वारंवार तेचि ईश्वराचे आवडते स्थान प्रगटे त्याचे स्वयं तिर्थे महिमान म्हणुनी पावन त्या जागेवर मूळ उभारिळे त्या भावांनी देऊळ
व्ोग भावांची गोष
प्रेमाच्या महिम्यारचे शास्वत गीत गात असे त रात्रेदिन अवनींत
भग्रेामाचा जय धमाचा जस बोळा जगदीझाच्या कमाचा जय नोलळा
जय बोला त्या प्रेमास्पद भावांचचा जय बोला ल्या मंगळमय नावांचा
होते साघे प्रेळ दोघे माऊ पावन त्यांचे चरित्र आपण गाऊ
आलिस तू कोकिळे आपुली आच्ाापिंत पंचम मध तान भारुन टाकित जणु जादुने अंतहीन हं वबिस्धवितान
तुझ्या दिव्य संगीतरवार्ने अहा पाल्यबी तरूस फुटली स्वागतास तब अनंतरंगी पताकावली की ही जुटन्ठी
आस्र जाहला प्रसुदित अगदी मर्जारकांनी अभिनव फुलला कोण जगांतिल मानव णऐेसा जा न सुगंर्चे त्याच्या सुलल्ला आलिस तू परभृतिके आणी अपुन्या कोमल करांगुलीनीं इळंच स्मप्टिवरचे आच्छादन दूर सारळे कमळ--कलळानीं अह्घा तोचच झांकिली चेभव जिकडे तिकडे प्रगट जद्वाळी
३
भ्रेमिजनांचीं सु'चामीलने होऊं तटागळलीं कुंजाखालीं पोकळ विद्युदवीपांमध्ये आलोकाची ज्येत चेतली मृत सृष्टींच्या कलेवरी ही जिब्ंत लेजोगीति पेटली मदकल तरुणी वसन वसंतो छडाने फिरती रानोरानीं खुडतीं पुर्ष्पे खोचति का गाती स्वेर तरगित गाणीं
पुष्कारेणींच्या तीरावरतीं
पाय घाळुनी शीतल नारी माज करीती सखीजनांसह उध्ावळित हास्यत्रिनोद--अभमीरी
आल्िसि तू परभ्यतिके आगी तारुण्ये सुसमुसर्ळे तित्च बर्ने उपवने नाचति हांतति आच्छी मादकता सृष्टीस
च वळ वझोकिळेलत
कोण असासे तू जादुकारिणी गाशी पंचम परि ना दिससी येशी जैसी तशीच जाझी कां तू केबळ स्वप्नच अससी या तरुवरुनी त्या तरुवरती नाद फिरे तब भारित जगती हे मायाविनि गर्द झाडिमर्धि वलपत छपत कां ऐेशी फिरसी
उषा आपु सुवणे कुंतल जवी बिंचरायारा बसते उजेड अंधारांचे मोहक घुर्के जधी चडुंकडे पसरते अहा तदा तत्र नादमाधुरी अर्धोद्ूघाटित करणेकुर्हार्रे मम दुरून अगदी अनतांतुनी जझिारते कांही अमृतधारसम
कोठुन येशी जाझी कोर्ठे गान आणि कसले इं गाशी
१. शि.
व्ञोाकिळ्ठेस्त
चन कळे कांहीं येथुन तेथुन एक महा गूढच तू अससी कळेळ कां मज कधी तरी ह बद सखये वद विश्वरोहद्दिणी अथवा असुं दे गा त् अपुली दिव्य मदोद्धत गीत-मोहिनी हे कलक्ठी अविकल पथा व्ााटित अपुली तान बसंती ये परभ्गश्तिके उपवनकतिके परिहार माझी वलवर्कोरे खती
. अ. तिरंगी वज
जगीं तिरंगी घ्वज हा लावू बिजय़ मंजु नव गीते गाऊं पराक्रमार्चे डुलतें डूल आनंदार्चे हसते मूळ स्वातंत्र्यार्चे फुलते फूल सदा ह्यास हृदयावर वाहू
हिंदरभभूमिचा जीवनप्राण संपत्तीर्चे अभिनच गान गगनबिहारी प्रेम विमान रात्रंदिन मार्ने ह्याला व्याख
असुच्या आत्म्यांची ही माला उत्साहाची फेनिळ हाला चेतन्याची जळती ज्वाला
नव रुधिराने ह्याते न्हाऊ
ड्रे
देंदभी हा धडधड च ठी र ड् व्हा जड सोडुनी द्या स्वार्थ आतां देशकायो व्हा पुढें दुंदूभ हा घडघड आठवा कृत्ये प्रतापी पूत्रजांची मागली ख्यात जीं पृथ्वीतली फोडुनी टांका विनाशी भीतिचे सारे चुड दुंदूमी हा धडघड दुष्ट इत्रूंनीं लटूनी देहा नला हा पहा जाहला कगाल हा ! मातुभूला सोडवाया निश्चयाने व्हा खडे दुदुभी हा धडघड तीस कोटी शरबच्चे सिंहसे वौीराम्रणी एक सत्याचे धनी कोण येतो येऊंद्या ल्या मृत्युच्या दाढांपुढे दुंदुमी हा धडघडे वाहतो वायू वसंती मंजु गाती पांखरें हांसती मोदें घरे गाजबा जय आर्यभूचा छाजवा होली-कडे दुंदुभी ह्या धडघड
0. ही...
क.
निज सर्वस्वा जन्मभूमिच्या पायीं जे अपण करिती
ते जगतीं ह्या वंद्य विभूती म्हणुनी छास्धत यदा वरिती
दुःखित हृदयां खुखवायाला पडलेल्यांना उठवायाला ळीन जनांला सांत्वन द्याया
पुढे सदोदित जे सरती
निज भू दास्यांतार फसलली कर्षी न आनंदे हंसळेली वाळुन गेळेळो जणूं वेली
तिच्या कारणीं जे मरती
नाना दुःखे नाना विपदा
जगणे दारिबद्यांत सवदा
मातृभूमीच्या साठी शतदा कारागह ही पत्करिती
४७ वंद्य विभूति
तुरुंगांतली थाली वाटी
कैद्याची ती हलती पाटी
काथ्याच॑, निजण्याला ताटी अलंकार ज्यांचे ठरती
सोख्यावरते सोडन पाणी वर्ख लेवुनि जुनीं पुराणीं थंडीवाऱ्यांतुनि अनवाणी
निज भूमेस्तव जे फिरती
परवशतेला कुचलायाच स्वातत्र्याते उचलायाचे समतेला विस्तारायाचें
कर्तव्य न जे विस्मरती
दयाप्रेम हृदयांतर्रि विलसे
उदार मानस पृथ्वीतलस
आळस ज्यांच्यामर्धे न गवसे मधु वारणीर्ने मन हरती
द
३-_
वंद्ट विभालि
परमेशाचे सद्गुण गाती
मनीं तयाचे स्वख्प ध्याती
सरळ शुद्ध मागीने जाती सत्य सर्वबेदा आचरती
हिन्द-वन्दन
हिंद भूमि नम्न माथा हा तुझ्या पायी असे कौर्तिगीतें गात तूझी मी सदा नाचे हंसे जन्म माझा येथ झाला भाग्य इ आलें फळाला श्यामला ती मूर्ति साधी मन्मनीं तुझी ठसे
दिन त निघान गेले
दिनले निघूनि गेळ आनंद मात्र नाही संताप दुःख सारे चिंता जिवास खाई गेलीं रणोद्भतांची कृत्ये पराक्रमी ती
४५ 80.
शाहीरबुल्बलांची सुकली रसाल री!
हा हिंद फूलवेली फुलली जगांत हू
ह
ती होते मेलंद रुजी घालीत तीसमातां घनघान्य-पूर्ण-गभा सौख्यांत नांद गारी मरते आतां भुकनें झाळी अशी मिकारी हसती तिला बचूनी नादान पुत्र तीचे करणार दूर केव्हां दुःखाश्रु ह्या सतीचे
होऊं नको हतादा
होऊ नको हतादा
भारता होऊं नको इहतादा 'घूस पुढें अन् पुढे
खडलळे परवदातेचे पादा गावांगावांतुनी उसळले
तरुण पहा युद्धास आरटिंगिति ग्रत्यूस कामिनी
जणुं अपुल्या म्रियकरास डा बघ इकडे फांसावरतीं
जातो डोळलायास सत्याग्रही पतीला लावी
डी कुकुम-तिल्कास धनेश हा इकडे शिलगावी
स्थजिने आणि विलास
बहस्पतीचें विद्यामंदिर सुटे, उफाळे स्वास
हि.
डोऊं नको हतादा
शह्लीद बघ हे तुझे विकसले जसे बसंत-पलाश तुफान उठले प्रचंड घांवे पवन क्षोम जलास गुलामगिरिचे तारू आतां हाकू देच झकास हाण अंतिचा टोला आणिक करून टाक खलास
सू्ा डाक
हृदयांमर्चि हा रुतला कांटा डाय गुत्लामी आतल्ठी भालीं तु जबिण बाटे जीवन मरणे स्वतत्रते ये व्टबकर खालीं
झाव्ठिस मजवरि रुष्ट अशी क्रां राग कझार्चा तुजतल्लटा आत्ठा काय गुन्हा मी केला असव्ला पाठविली ही जद्दरी हाला
लझियासाठीं हजार वर्ब केली खटपट पररि ती फसली गशुत्ठामगिरिचची कावलअुजगी यसन मम हृदयासच डसली
सुत्ठाच गळ्ठले काटे उरले
सुकली नव फुलल्डेळी वेली नबघतां बघतां तुजविण देवी दग्ध जाहली खुरभि चमेली
दया करी डे स्वयंतत्रते नको लोडुनी जाऊ दूर
छ्प्व्क
बई तज जे इव परंतू
नव्छा करू हीरक डा चूर काय पाहिजे तुजला आणिच्क घेउनि जा जे तुजला चाटे तच पायांवर प्राण असे हा व्कोटिं दूर बा लाविं उरात
दुःख कर्से मी तुजला सांरु अंतर हं जळते दिनरात अंध्कारमय जीवन झालें वरुणा कर्रि नव उजळ्ठि प्रभात
विझात्ठ वबटवक्षाहूनि जैच्या पार्या ध्वरिणीर वरि येती
तुझ्या क़्पेच्या जीवनधाारा येउनि भिजवू दे ही शोती
तझ्या कृपेनं सत ही उठती छुष्क तरला पानें फुटती त येतां क्षर्णि झांतिसमरद्धी ज्ञानच यउनोया जुटती
ष्ड्य्ये शहार्व्क
हवी तंच मज तुजसि चाहता तुजविण सारा व्यथ पसारा जादूची तव कांडी फिररतां फुटतितल दगडांतुनि जलधारा करीर जीवावांच्चुन जेसे स्वतंत्रते तुजविण हा देशा तूची डबी मज अथवा सृत्यू एक इथे उरलासे छोष
३ आतां
हृतबळ सारे लोक अतांचे झाले हिंदुस्थानी लाप पावळें वीर भटांचे रणांगणांतिलळ पाणी ग्रृत सुसरीर्पारे तोफा पडल्या किल्ल्यावर दिनवाणी खड्या सुराने अतां न कोणी थाप डफावर हाणी
अवसेचा काळोख पसरला चहूंकडे घनदाट स्मद्यानश्यांती अप्रतिज्र्धे नांदे बाटोबाट स्वैरपणे देशांत वाहती भयभीतीचे पाट शून्य जाहले गजबजलेले आनंदाचे हाट
पुढे करीती आतां केवळ काव्यामध्ये ढाला रंगभूमिवर दिसतो केव्हां फक्त टिनाचा भाला वाव सांपडे वित्राहात्सर्बी केवळ संग्रामाला आणि ओषघाम्धे येतसे बाण अतां कामाला
ताव मारिती श्रीखडावर करिती शाद्विक मारा असतो आतां समाज केवळ तमासगिर जमणारा तापमापकामध्ये चढतो खाठांवरती पारा दिसति पुरातन वस्तुसंप्रह्मामथे मात्र तरवारा
षड
आतां
बांबति आतां हर्वेत किळे अंगावरती कोट काचेच्या प्याल्याचा घेती आतां सबेत घोट लालभडक होतात आजला विडा खाउनी ओठ तोफा नाही डागति केवळ अपुळ॑ आतां पोट
€०£?_७
पूर्वीचे लोपले नव्हे ते॑ नवीन झाले आज नवीनतेंतच काव्य राहते बदे कुणी कबिराज
ष्य वाश्ष्ट
वर्शष्ट्र ब्रह्मषे तुज वारंवार करी नमस्कार शांतित्रह्माचा प्रत्यक्ष जगती झालास अवतार कल्माषपादानें तव प्रिय पुत्र सव केले ठार तरी त्याच्या अहिताला आणिलें न मनीं एकवार
गुणी जनांचे सद्गुण वाखाणणें असे त्बदानंद अहंकारविरह्ित शोभतोस तुच प्रेमकंद स्वीय सहृदयतेर्ने घातकही ' विश्चामित्र मंद न्नह्मक्रषिपदाप्रति नेलास तू उदार अमंद
हृरिश्वेद्र रामचंद्र राजेन्द्ांकडून तू केलें जगाचे अतुलनीय चिरंतन अगण्य कल्याण तुझें मत्ये तें शरीर कधींचेंच लोपूनिया गेलें तारितोस तरी तूं जगती मज सारखे अजाण
दयामय दांतिमय सत्यमय तब आम्म्याप्रति पुनःपुन्हा करीतसे अह्मक्रत्रे हो बिनीत नति
५६ चांदबिबी
सुरकाननीं अप्सरा -- असती नाना भवभुवनी रूपवती -- कितीतरी विजाप्रची राणी चांद - सुलताना तिची कुणीहि न करी -- बरोबरी
सदा साइस घ्रव तिर्चे - घोर रणीं
घरीं हांतिद्या जणू - झोभमाना
आहा करुणा किती तिची - दीन जनीं विजापूरची राणी चांद -- सुलताना जसा फुलांमर्ध्ये चांफा - श्रेष्ठ माना तरूमाजी सहकार - शिरताज
तही राणीमाजी राणी -- चांद जाणा कोण वर्णू शके गुण -- कविराज
जिने जननीसम स्नेह - स्वभवनीं
मज विदेशी पाळिळें - यत्नगणी
मी द्वितीय इन्राह्विम - स्मरूनि ती प्रीति तिच्या चरणीं अर्पिता - ही स्मरणगीति
१. 9 जप्त आश्रम
येती जाती कोठचे लोक आतां गाती येर्थे कोण ते कोक आतां प्रातःकाळी प्राथनेचा च्वनीही आतां ऐकायास येणार नाहीं
कोठें आतां भव्य गन्वीवरी तो संगीताचा नाद चित्ता हरी तो आणी कोठें पूत तो पाकघूम जाई आकांत सौघामधून
नाही आतां दीसती धोतवास चाळायाला टाकलेले उन्हांत नेसूनीया जालुपर्यंत घोती केटें आतां लोक ते हिंडताती कोठं होता चालला माग वेगे कोडें होता चालला राग घेरे कोठें चखा चालला चात कोठें काठे होते बाद ते मोठ मोठे कोणी होते घर्मचर्चेत गुंग कोणी झेंडा लावण्या दंग तुंग
जत्त जात्रम
होते कोणी राजनीतींत व्यस्त खाती कोणी भ्रामसबत खस्त
कोणी मागे लागले वाड्ठूमयाच्या कोणी शास्त्र आणि उंचावबयाच्या स्वाथेल्यागी बीर ते येथ आतां नाहीं नाहीं हाय येती पहातां
जेथें होती लाविली शाकभाजी तेथे आतां वाढलें रान गाजी गेळें गेळें सबवे सौंदर्य गेलें औदासीन्ये स्थान ते व्याप्त केलें
होता पूर्वी जो जनानंददायी झाला आतां तोच भीतिप्रदायी जेथे काळी हीं मर्ते राहताती तेर्थे केंची पोंइचे प्राणिजाति
जेर्थे पूर्वी राहण्या मोद वाटे घेते माता ज्यापरी गोद वाटे तेथें आतां जावयालाहि बंदी तेव्हां घेई क्षी दुरूनीच वंदी
५५७९ महात्मा गांधी
हा फाकडा फकीर | चालला नाहीं कांहिं फिकीर
पायी साध्यासुध्या वाहणा जाड कांबळ शीतवारणा टक््कलवाला महा हशाहृणा
नि:दास्त्राचा बीर
देहावरती मुळीं न मास अडका नाही खचायास विद्दत्तेचा जवळ न पास
परी असे खंबीर रेह्या मिकारड्याच्या मागे चचाळिस कोटी जनता लागे बादराहाहदी मिउनी वागे
नमती मत्त अमौर
स्वातत्र्याचा पाइक निधघडा गरिबांचा कैवारी उघडा सल्याचा मर्तिमेत पुतळा
घेउन हातीं शीर
६७
कक
महात्मा गांध्य
सत्ताप्रमत्त बोजड घेंडे आसामांतिल जैसे गेंडे तोडुन टाकुन अपुले शोंडे
बनती ज्याचे कीर हारद् क्तूचा वाहे वारा कुंचित झाली गंगाधारा करित जगावर असह्य मारा
लख्लखणारा दीर
इामला उन्मद सागर सारा भ्रशांत झाला तुफान वारा हसू लागल्या गगनीं तारा नेसुन खादीचीर
६१
महात्मा गांधी
तू अमुच्या हृदयांचा एक महाराज दुःखें नित सारा ह्वा व्याकुळला लोक करिती थेमान जगति दानव बिनधीक विरति नभी दीनांचे करुण हाय शोक तूंच निघालास कराया तया इलाज स्वैर विलासांत सत्ते विश्व दंग झालें स्वाथीच्या सागरांत जन पुरे बुडाले भोगांचे भरलेसे शिगोशीग आळे संयमसंदीप तूच पाजळिला आज सत्याचा मागे तुझा हास्र आहिसेचें विलसे बर वैभव तव धर्म पताकेचें शांतीचे तेज नभा फाकठे विजेते सांबरिले फुटतं तू जगाचे जहाज जगताची धूळ शिरीं तूंच घेतलीस अडकविल्या निज चरणी शुंखला खवीस तळमसी बघुन दीनदुःख रातदौस दिससी मज तूंच एक करित देवकाज
द्र
भाषा मराठीच आम्ही वदू चाखू तिचे नित्य ते वाडूमचु आहे अहा आमुची माय ती गाऊं यकज्वागान ताच प्रति पायूब्रिंची ती ति घ्घुरी ते दिव्य गांभीस अब्धापरी आनेद हाता नघूनी मना त्या स्वगसचारणी कल्पना
तीच्या डिरीं ज्ञानदेवी हिरा
एका उर हार लो गे जिरा
पायी तुका पैजणी रुणूझुगे कांची घ्वने रामदासस्वनं
भरूदुनी थार तठटूगौरच
झी चितिर्ता ह्या गुणांत जंव माझी मराठाच मंदाकिनी हातो तिळा पूत मी गाउनी कीती तिची भूती फाकबवू तीचेपढ स्वगनहीा वाकवच
दऊं समुज्धा तिच्या वाडूमया राजू 'तेळा भाति लामावया
६ स्वस्याम
केनिल ताजा गुलाबमधुचा प्याला जो मजला तू दिलास हा प्यायाला अहा कवचे तो पिऊने झालां मस्त व.मलरक्तेमा चढला बघ गालांला
मत्त बुल्बला गाई एक रुबाई पवत सरिता पादप इलबुन जाई देई झोकुन एकच प्याला मधुचा दाब जगाला अस्मानी नवलाई
जो गेला तो पुन्हां कदापि न परते नांबह्दि त्याचे जगामधे ना उरते त्याची माती दुसऱ्याच्या ये कामी परी तुझी ही वाणी जिवंत ठरते
संसाराची असारता दात्राया
तर्सच त्यांतिळ सार आणखी घ्याया भेटलास तू एकच गुलाबशयोकी फूल्याग हे चोहिकडे लावाया
चुंचक जैसें नोहा ओढुन नेई 'तर्से काव्य तव खेचततते मज हंडी
६ स्वय्याम
सुलालित त्याची पदावली जी झुलते आम्रमंजरी जणु ती झाका घेई
मत्त कोकिलार्पारे हें तज्ञ गान दिगतरे मोट्ून करी सुनसान मेदुन जाई सकल जनांच्या चित्ता मोद उघळुनी देई रानोरान
जाळुन टाका पुराण आणि मुला भडकावुन द्या जुनापुराणा च्चुल्हा घार्मिक म्हणज नुसता घातक भोंदू करुं द्या सारा वेळ तयाला कुला
नवा मानवी धर्म चिरंतन एक पटवा वरच्या कोषामध्ये चेक खरें वाजवुन दावा अपुले नार्णे ठोका अपुल्या नांवाची मग मेख
अहा तुझीं हीं सुवणोश्व्वर ठेली
अनंत काळाच्या फलक लिहिललीं कोण अतां ती पुसून टाकू राकतो अमर तुझी ह्ी झाळी वाडूमय केली
६१५ परलोक-प्रस्थित
आकाशांतुन सरी, पडती झरझर पृथ्वीवर स्वदेदासवेला अंतरला बहीणबंधू सोडुन सरल नैराश्याच्या सरी उतरला कोलाहल अंतरीं, चमकती विजा अबुदांवरी प्रेमाचे जे मोड उगवले
मोदाचे जे किरण फाकले हृदयाशी जे हृदय मिळालें
कुलकरुनी सत्वरी, तयांना निर्दय जातो दुरी कुठें चाललो चिंता ह्याची जेथुन जातो त्या जगताची देदृ सकळ द्दा जाळुन टाकी
बघुनी ती भयकरी, म्रृत्युची भीषण मूर्ती वरी शेवटचा मी निरोप घेतां
हृदय दाबुनी म्हणतों येतो परी सवे वरवरचे हें तो
नयनांमधुनी सरी, अश्चंच्या उसळुन येती तरी
६६
गाढ झोपले लोक परंतू मी जागत आहें निद्रा मुळीं नसे नयनीं
जनता अपुल्या घरी विसावा घेत सुखे राढे परी मी तळमळतो शायनी
सुखदुःखांचा सर्वतप्याला लाभे इतरांळा दुःखच माझ्या वाट्यास
फुललेला नव गुल,ब हाती काणच्या आला मी परि मालक वांट्यास
दिवसरात्र हे जना मिळाले मळा विधाल्यानें ढिढिले दोन्हीहि न भाळी
आनंदाची उषा आननीं दिली कुणा ल्याने काळी रजनी मम गाठी
बेली वरती फुठें उमलती नर्भोगणीं तारे उसळ हसे. बालबदनीं
सूये सागरी शिरला विझले दीपक्ही सारे उठळे तमिरत मम सदनी
६ अरब
ग्रेथ वाढविळे तुठा तुजपुढें चारा अत्री टाकिला आनंदें बसुनी तुझ्यःवर सुर्वे तांडा पुढें हाकिला माझा पुञच तू असे वदतस सारी मदीना अहा फाडाचं तुज मी जलास्तब अतां उटा जळो जीव हा
नेत्रा आजच काय भूळ पडली गेला चुकूनी पथ चोहोंबाजुस वाळवंट पसरे हें एक दिग्विस्तृत पाण्पावांचुन जीब हा तडफड कार्ठे नमे सावली सूयाच्या प्रखरातर्पे अनटसी वाळू जळे तापली
मारावे परि हाय मी तुजसि ना उंटा जिवाच्या भये नेळा मी तव संगती समय ता. ध्यानांत येऊ नये हा हा निदेय मी नृशेस नर मी मी पापकमी खुनी केळे जे उपकार तू स्मरणह्वी त्यांचे न माझ्या मनी
निंदूनी अपणा असे अस्ब तो शोकांतरी पोचला प्यारा आणि सुरा उरांत अपुर्या त्याने तदा खचला
६८ आंधळ्याचें गाणें
एकच पैसा दे भगवान् दिसे न कांहीं मज पुढती घोडे चोहिकड अडती खांचा पदापदीं पडती
एकच पेसा दे मगवान् प्रवास करणें बहु दूर नदीस आलासे पूर जिवास काते इर्हूर
एकःच पैसा दे भगवान् मागे वाकडा वरखाली काठी भग्न तर्री! झालीं थकले पाय घम भाली
एकच पैसा दे भगवान् नसे कुणी सोबत साथ मुळीं न पैसा हातांत मागू कुणा अतां भात
एकच पेसा दे भगवान्
< ९ आांथबळ्याचे गाणे
थकला मागुन सर्वास घरली एक तुझी आस तुझाच आतां मर्ने ध्यास
एकच पैसा ढे भरवान्
गांवागांवी किति फिर घरोघरी मागत शिरर्लो पर्थी सदोदित मिरमिरळलोा
एकच पैसा दे भगवान्
सोडुन दिलें सत्ते कांडी सारी इथे भलभलाई म्हणुन निघाली तव पाया
एकच पैसा दे भगवान्
परंतु आतां हें झाळं बसणें इर्थे माग आलें पुढचे मनोरथ निमाले
एकच पैसा दे भगवान्
आंध्यळ्याचे गाणें
याचक तुझा इथें रडतो ऊर सारखा धघडघडतो श्वास बरी उपरी चढता एकच पैसा दे भगवान् इथे अतां तू येशिळ का पेसा एकच देशिल का घरीं आपुल्या नेडिल का
एकच पैसा दे भगवान्
9७१ अंतिम
प्राण माझे ब्याकुळळे वाहती आसवे गाली कुसुमे गळालीं खालीं
निराद्या झाकिते डोळे चिंता कोदाटली भाली मेघतमें दाट झाली
गेळा उडूनी आनंद पोपट पिंजर््यांतूने भीषणता वाढे दुणी
मायेचा कोमळ राद्व न ही. बोलायाला कुणी तडफडे मीन उन्ह्वीं
घरू धीर कसा आत्तां जाऊं निराश्रित कुठें नांगर होडीचा तुटे
झाल्या वाटा सर्वे बंद श्वास मंद मंद उठे सान्त अनंताशीं जुटे
३.
भिक्षेकरी
कुठें बसावे कुठें निजावें चिंता ही लागली चचाळुनी देहृलळता भागली
जावें कोठें खावे कोठं डाकिण ही मागली सुटे ना रक्तपिसी पागली
रात्रंदिन मनी तळमळ चाले पोट भरावे कसं सुखाची झोप घडीभर नसे
भिक्षेसाठी भिरभिर फिरता जनता सारी हंसे देइ ना अन्न कुणी अल्पसे
हाकुन लाविति लोक मार्गिची कुत्रींही भुकिती घालुनी तेळ वरी फुकिती
नाहीं कांहीं मिळावयाचें नीघ येथुनी कसा माजला खार्डाने रेडा जसा
धष्टपुष्ट अंगाने दिससी पहा जरा आरसा फुगला तळलेला अनरसा
कष्ट कराया जिबाबरी ये खायाला पाहसी आयते आळसांत राइहसी
३
ऑिल्तेकराी
भीक मागण्या लाज न वाटे रसनासुख चाहइसी नारकी जीवन अवगाहसी !
निर्विकार ऐकर्ता जनांची मर्मभेदि हीं वर्चे हाय परि जीवाशा नच खचे
मजुरीकॉरतां मरमर फिरला मिळती जर ती मला मिळावा मीन ञ्यापरी जला
कशास मग प्यायाला आला असतो हालाहला बोध हा जनतावदनांतला
शरीर सुकुनी क्षीण जाहइळे म्हणती तरी माजला धिक् असो अश्या ह्या मला
३. $ मिकारीण
दिवा लावाया तेल घरीं नाहां आणि नाहां हॅ असें चांगलं ही देन्य अपुले पाहणें उजेडांत हृदय माझ हे ताडुनीच खात
रात्र राहिळ जर अशी सदाचीच झोप येइल जर सोख्यदा अशीच हाय तुकडे मागीत फिरायाचें टळन जाइल दुर्देव एकदांचे
नेसण्याला वरही पुरं नाहीं अर्से जे ह फाटक जुने तेंही झोपण्याला ही घुळीची जमीन थंड वार््यार्चे बरी पांघरूण
चंद्रमोळी झापडी रहाण्यास जिर्थे नाहीं प्रतिबंध तो कुणास चहू बाजूनी शिरे आंत वारा पावसाच्या उतरती वरुन धारा
महा कोणी ही देत नसे त्रास परी छोकांना त्रास द्यावयास
५३ "५५ शिक॥रीण
जगी आले मी अभागी करंटी भीक मारगित हिंडते दिवारातीं
दिला मजळा जन्म कां ईश्धराने वाढचीळे कां एवढ तयानं
मारुनी कां मज टाकिळ न आधा जगायाचा हा लावियला ब्याधि
इच्छिती जे जगण्यास ल्यास मारी आणि मजसम जीवास मृत्यु तारी दोष देऊं मी कुणाला उगाच दृष्ट दैवाचा खेळ हा असाच
७६ अभागी
चला खेळाया म्हणसि मता बाळा आणि ओढसि निज करे धोतराला तुज्ञे साचे हषे बोळ चिरुन जाती
हृदय माझ नच तुला कल्पना ती
कर्ठे आतां खेळास वेळ आम्हां कुठे आतां उत्साइमेळ आम्हां
कुठे स्फर्ती आम्हांत असे आतां त्राण कोठें देहांत आणि आतां
सकाळीं जें कामास घरुन जावें दिवसभर मरमरुन ते कराव थकुन भागुन निजीव परत यावें ठून्य भावे घारे आणखी पडावे असें अमुर्चे हें जिणे इथे बाळा त्यांत बाव न दुःखास बा सुखाला नसे हसणे रडणं हि नसे त्यांत मोद नाहीं जोकडी ना तयांत दिवस गेळे आमुचे खेळण्याचे दिवस गेले आमुचे हांसण्याचे
क फे अ भागी
दिवस गेळे आमुचे रडायाचे ७ च
दिवस गेले आसुचे पडायाचे
खेळ आम्हाला कडुनि लाभणार जीव गेळेला कुटुनि भेटणार पिंजऱ्यांतुन पक्षि तो उडुन गेला ठुन्य आतां पिंजरा राहियेव्ला
जाई उडल्या फुःलपांखरा फुलांत खेळ आनंर्दे स्वेर गीत गात नको बोलावे मठा अमाग्यास तुझ्या खेळाचा विरस करायास
स्वेळ झाला मम सवे जीवनाचा नसे जीवाला आसरा कुणाऱर्चा तुम्हा स्वगातित बालकां बघून दिवस जाती हे कसेतरि निघून
प्रसळधार जळ पडते
मुसळधार जळ पडत वीज भयद कडकडते गूडविहीन मी विजनीं घोर तमोमय रजनी दूत्कारिती वन्य फणी अंतर मम धघडघधडले मार्ग मुळीं नच गवसे नेत्र अच होति जसे घेयं मनी आणु कसें रिथिल तनू डळमव्यतत करिल अतां साह्य काण साचत हे पाय दोन गेळे तेही गळोन काय पुढ्ति तरि घडतं तारुं हे सुक णुंब्रीण शिडे फोटकीं नि जीणे दयी उसळ तुफान तरतें कीं तळिं बुडत
मी. कत्तज्रता
आर्कााडा मेघ रग्लत्ळे मध्यु पयोड.भ सांठत्के
ह्या तृष्गाकुल्ल भूवनीं ओतिनी अस्बेडित जले
उगचत्ठ तूणांकुर नवे
इ्यामता मधुर घबघत्रे छा. स्ष्टीचीं झांव्ळी
प्रगटली दिव्य वैमवे
टवटवी विकसवत्दटी दुमीां प्रस्फुटनें स्मित सुमखुमीं घनघोर वाढती नद्या उत्तुंग थडा लघुनी वबनमालळी आलास तू उपडुनी हव्छू खास लू निज उद्यानीं तललाविले हें राप एक फाल्ठतू तरु साड़ाने माकंदसे निर्वाडळे धिगुण मी असें ह्या तझ्या अमर प्रेमाचे उतराई दोऊ करस
जिवत बुजगावणं
मजुरा,
आहेस तू एक बुजगावणे शेतांत जे दौसते हं उभे ह्याचे तुझे एकरंगी जिणे दे सोडुनी वैभवी मन्सुने ह्याला न दाणा न पाणी मिळे अंगीं जुनें फाटके आंगडं कांहीं न दोघांमधे वेगळे रात्रदिनीं राबता कीं खडे
जे येथ थोडेहि ना राबती ते मारिती मोज गिद्योचरी घमेच घान्यास उत्पादिती खाया न त्या कोरडी भाकरी
हा बाग मीं लाविला पोशिला मार्झ अर्से यांत कांहीं नसे आळे अहा घोस डाठिंबिला खाया मला एक कांदा असे
द्वे
जिजंत बुजगावणे
बुजूगावण्या पांखरें हांकण्या केळे उभ तूज दोतावरी सैसें मला ठेविळ राखण्या डो बाग हें केत ही बाजरी
आह खरे सवेथा सारख झार्लाो खुखाला जगी पारण्ये निजीवब तु भेद हा मी म्हणें जवंत म. किंतु बुजगावणे
:,4 किसान
जो जगाचा अनदाता ल्यास आतां भूक खाड कोठचचा आनंद त्याला लागलीं दुःख सवाई घालुनी पाणी जिवाचे काढिला कापूस ज्यानें झांकण्याला लाज त्याला बखही नाहीं पुराणें
लोककल्याणास ज्याचा वाहिला हा जीव आहे विश्वकासारामधे जो एकटा राजीव आहे पेबणाला जो जगाच्या कष्टणारी पूज्य माता हाय त्याच्या दुर्गतीला पाहती कोणी न आतां
तापतो डोईबरी चंडांशु मध्याही. कराल
बालवीती साऊलीखाली परू पक्षीहि काल तापली भूमी नि वायू जीव घेइ कीं तहान नांगरी तेव्हां बिचारा हत दुर्भागी किसान
हाय दुर्देवी किसाना घाम गाळीं जीव जाळी शोबटीं मेवा पराचा कष्टण तूझ्या कपाळी
ही जगाची रीत आतां घे तरी ध्यानी जराशी दाखवी कांही करूनी जुप किंवा नांगराशी
८३ अस्पृश्य
शुद्धि ज्यापासून लाभे आज तो अस्पृद्य झाला च्छता विश्वी करी जो बालती अस्वच्छ त्याला भोगितो तो आयंदेशी नारकी ह्या यातनशी पापनाशी जाहबोची योग्यता द्यावी जयाला
दुःख जो सोसून सारें सेवितो हिन्दूजनांला मानितो उद्धार त्याने लावितो घूळी कपाला
त्याजला बक्षीस त्याचे लाभले हँ मात्र साचे
सोडुनी मानव्यतेला ख्ानतेळा तो मिळाला
गिरणा कामगार
सख गे, हालाइहळ दे मला
हा वास पुरे येथला जर्गि गुलाब बहु उमलती भुल़तसे मधुत्रत-ताति इतरांस फुळे लाभती मज कॅटकचय बांचला लोंबती तरुवरी फळे ज्यांतुनी मघुर रस गळे मज मिळती परि टरफल उडवबिती इतर मघुजला ये दसरा दोपावली किती. पक्का बहरली आमोदकली विकसळली मजकडे परी निजला धनधर निघे निशिदिनी गिरणींच्या पोंग्यांतुनी धनि सेविति हेमांगिनी मी घरच परि चाखला हे असंच मजला जिणे जर असेळ अवलंबिणें मग हालाहल विष पिणे कां मागे नसे चांगला
4“
८५५
मोटारीतुनी जाणाऱ्या ऐटबाज शेठा
कां उगाच दाखवितोसी दोददार पोटा गरिबांच्या निश्वासाने चाक तुझे भरलं नयनांतिळ तेजे त्यांच्या दीप पेटलेले आणि तुझ्या पोंग्यामर्ध्ये तदिय कंठ चुरले
माहित मज आहे सारा तव दिमाख खोटा रुधिरानें त्यांच्या तूझे गाळ लाल झाले खार्डाने पोटांस तयांच्या दोंद पुढ आलें आणि तयांच्या कष्टाने सौख्य हें मिळालें
ठेव तूंच अपुल्याजवळी न्केनिंद्य नोटा बेगुमान हाकित जाशी रस्ल्यांतुन गाडी चोहिकडे मिरविशि तनु ही भरमसाट जाडी घरिशे आणि अधिक्राऱ्यांची नम्रपणे दाढी
परि गरिबांच्या डोक्यावर पिटसि अदय साटा गरिबांना ळुटुनी केळे फार तुवां दान गगनगामि देउळ भव्य बांधियल छान कमाविली अक्षय कीर्ति उडविळें विमान
नमस्कार माझा तुजला तुच एक मोठा !
८६ काय सस्वि गाउं तरा मी आज
काय साखिगाउं तरी मी आज
भवती बणवा पहा भडकला आकाझ्ाला गिळती ज्वाठा जीबांचा संहार चालला करी न काणी इलाज तझ्या सुखाची सुधामाघुरी कटांति माड रागदारी चमक दष्टितिल आणिक न्यारी रोजचेच हं काज गरिरण्यामध्ये लाखो प्राण दळकळे जाती नित बेभान कृषक हिंडती रानोरान खाया नाई अनाज धनिक उडविती मोतीचूर निघे तिथे सोन्याचा धर गरीब्नांस नाहां पटकूर किती नासला समाज पसरे पुढतीं अथांग सिंधु क्षुब्ध लाहळा ब्रिंदुन् निंदु आणि हदाकितो आम्ही डिंदू सुकाणुचीण जहाज
मजुर सुटति गिरणिंतुनी
मजुर सुटति गिररणिंतुनी
स्वेर उठत हास्य बर्दाने क्ीण नयन खोल जात दौपच की कदरांत खिदळत बेसूर गात
रमत जाति पथांतुनी
बसत कळाहीन गाल दुःखें डवरला भाल दैन्यामर्विही खुशाल व्हारेते मौज मुक्तमनीं मलिन तदिय चिरगुटांत आत्माही मलिन वसत जणुं चरकांतून निघत ऊस हृ्मय ते पिळुनी
ब्ट्क शेतकरी
आनंद जो चहुकडे दिसतो जगांत जो मंदमंद विहरे सुमगंघि वात आलोक कोकद्र जो मिळता जनांस आधार एक खळ शेतकरी तयास
ल्याच्यामुळे अखिल विश्व सजीव झालें मांगल्य ह्या तरुलतांत्रतिे आजि आले झाली अहा धरणिद्दी घनघान्यशाली सौभाग्यकुंकुम जिच्या विलसे कपाळी
माकंद जो विकसळा नव संस्कृतीचा गंगोघ वाहत अखंड झुची कृतींचा ज्याचें खुळे सह्दजरम्य तब्जुत्व यर्थ अम्ठान पंकज जसं सरिं द्ाभत तं मी वंदितो अजि अद्या कुषकास मावे त्याते च्विरिंन सुखी - जगात करावे
ह
८ शेत खणत क्षेतकरी
शेत खणत डहोतकरी
तापत रवि तीत्र बरी अंगांतुन घाम गळत श्वास सारखा चालत कुदळ तरीही मारत
कष्ट असे सतत करी थकला तरि नच बर्सणे दुखत अग तरि खपणे मरर्णि करसेंतारे जगणे
सुख न हाय तिळमभरी आणि धान्य जे झाळें व्यास न तेहि मिळालं हेचच दोवटी कळलें
पोट न त्याच्या शारिरी निजती जे महालांत मोटारींतून फिरत मरणें त्यांकरितां नित
हीच तुझी कार्मगेरी तुजकरितां नच खार्णे तजकरितां नच गाणें आणि नसे तुज रडणे
फक्त मार त् कुदळी
२९० जीण समाधि
समाधिस्था साधो विपिनवसते कोण अससी समाधी माझारी बवनभव तृणं ती उगवती शमायातं कंडू कळषित शिरे घासति म्हशी तसे नाना पक्षी बसुनि करिती घाण भंबतीं
तुझी वाणी घूर्बा मधुर उपदेशामृतबती इथें ऐकायाला असतिळ किती लोक जमले पदीं झाली तूझ्या अबनत तदा मस्तकतति परी आतां श्वान तुज मिजविती आंतिळल जले
नको दुःखी होऊं कुणि कवि तुझं जीणे थडगे स्वकाव्यार्न विश्वीं अमर करुनी सोडिल सदा कुणी ओतूनीया जवळिळ घनी दब्य अवघे नभोदूभेदी आणी उभविल तुझ्या स्मारकपदा
अहा तेव्हां हर्ष स्वन तब गातील तरुणी सडा आनदाचा घनगगन टाकील वरुनी
९१
सुख सुखा तू क्षितिज सत्य-दूर दूर सारखे पळते किंवा मृगतृष्णिकाच-हाती कदापि जी न लागे हृरिश्वद्राचा रांजण- किती टाका परी पाणी मागे वा मारुतीचे दापूट-किती लांब आहे ना कळते
तुझ्या पाठी मार्गे सारे जग अनादि कालापासून लागलें आहे परंतु कोणालाहि तूं न मिळालास दरवळला जगांत आहे तब सुरभि सुवास परी न पाहिळें कोणी फुलू तब वबदनप्रसुन
व्याघाचें तू संगीत-गारुड्याची पुंगी मनोहर आम्हीं आहांत हरीण-डोळलतसा छान भुजंगम किंवा तूं दौपक-आम्हीं तुझ्यावरी घालतो झडप काय किंमत जिवाची जर न लागती त्वन्मोहर
काय राहते जीवन त्वद्ादोचा नसता संगम तुजवरी न शेकतां वाजता कां सांगना हा डफ
२९्ऱ्
आजार
आजि सेवा करण्या तयार सारे आप्त इच्छिली सुखें मज सवे जाहद्दली प्राप्त पौरे भाव मनांतिल अतां कुणाला सांगू यातना मला ह्या नाहित कां पयाप्त
झोपाया सुंदर कोमरळू मऊ बिछाना खायाला ताजी फळें रुचिप्रद नाना घालित वारा भगिनी उभ्या सर्भातीं पोरे झोप न येईे क्षणभर ह्या डोळ्यांना
जे शत्रू होते मित्र आज ते झाले जे होते दूरी समीप तेही आले ग्रेमाचा पसरे मंगल मधु आलोक पौरे काळोखांतच माझे हृदय बुडाळं
आजारा आहे राजशाहि तब थाट किति वणू आणिक तुझा प्रताप विराट जाह्ृलें आजला सारें मज अनुकूल अन् हाय चालली चितेकडे ही खाट
९३
बालिकेस
आलीस तू मज समीप सुरम्य बाले डोकीवरी मसूण केशकलाप हाले गालांवरी मघुर फाकत सुग्ध लाली वाटे जणू इंसत क्रय उषा निघाली
एका क्षणांत मज मोडुन टाकिठेस हद्वास्याचिया क्षणिक सोडुनिया कलेस मार्झे उदासपण तू मधु दृष्टिपार्त येतांच आंत झर्णि घालविले सुजात
ऐकूनि गोड तब ते लडिवाळ बोल झालें अद्ा हृदय मोदर्भर॑ विलोल जेव्हां मला बिलगलीस इळूं दसून मी चुंब्रिळ तब अमूप मुख प्रसून छाया पडो न तुझियावर दुभंगाची राहो सुहास कमनीय सुखी असाचि
सौंदर्य पावन तुझे बिकसोा अमंद आनदर्सिचन करोत अबोध छंद
सुटी
र्ड
विहृग वृध्तावरुनी उडाल स्वणेद्युती मत्स्य तळीं बुडाळे गेले प्रफुछानन बाल गेही ैतन्य सोंदय मनुष्यदेह्दी
ऐकूं न येई कलनाद त्यांचा मृणालमृद्धीक मरालकांचचा अबाध आसुग्ष विनोद गेला कीं शकेरेचा मघुगधि ढळला विमोह्दिनीं तीं वदन अमंद अत्फुळ अंभोजक-सांद्रवृद इषत् कपोलवबरां सुग्ध लाली
हा स्वार्गीची सृष्टिच ती निमाली
अदम्य जिज्ञासुक बृत्ति गेली सौोंदर्यशाध्ी नब दृष्टि गेली प्साळ चित्तगम गोड वाणी गेलींच ती बॅजुळमेजु गाणी
व यक
विझुद्ध ते कुडूमलकुंददंत न नेत्र हे तोषवितात दत उफाळणार हसणे न कानीं येई अतां धघुस्वनिवीचिवबाणी ज्ञानोद्याचा उदयाद्रि माल ते त्याबरी कुंतललालजाल विस्फारलीं तीं नयर्ने सुद्तील पृथ्वीवरी स्वगोहि आणितील
स्मशानसे हें स्थळ झून्य वाटे गेलीं फुलें कटककुंज दाटे आनंद उत्साह अतां निमाल्लन उजाड वाटे फुलबाग झाला
९६ नाविक
अथांग सागर उसळे गगनोत्संगीं मृत्यूची की भीषण भ्ग्कुटी भंगी वल्हृविश्ी ही कशास अपुली होडी ह्यांत तारवे नष्ट जाद्दलीं जंगी
बरी पसरले अनंत हें आकाडा
अफाट दयो खालीं कारता वास तुझी मोडकी होडी सांगे आतां होइल कैसी ह्या दोघांतुन पास
पिसाट वारा घो घो उलटा धांवे ज्यानें भारी पर्वेत उडुनी जावे
तुझी बिचारी होडी डळमळणारी टिकेल कैसी ह्यांत नसे कां ठावे
चोहिकडे कोंदला निबिड अंधार दिसे न नेत्रा पुढें पाउले चार
ग्रचड कोलाहळ लाटांचा श्रवणी अपुल्या हाती कशास होशी ठार
|्च्ञं नाविवरं
जरा. नजर ह्या दर्योच्या तरळिं टाकी सम्राटांची हाडे दिसतिल बाव्ती मुत्सद्दी कचि शिल्पी वक्ते योद्धे झोल कैसी ह्यांची पद्दा दृलार्बी
अथांग सागर. उसळ नाविक चांळे विशाल लाटांवरती होडी ह्वाळे : अखंड बल्हीं पाणी कापित जाती व्यांत रंगला सार्र भान निमालें
फुटत्या कलछोलांच्या तुषारमाला शीतल करिती त्याच्या मव्य कपाला कुंतल त्याचे प्रभंजनार्न उडती आंणिं सोेमधी बिछालता वक्षाला
भीती नाडी ना्दी शका कसली अथांग. दयोमध्ये होडी घधसली चचन ऐकुनी घत्ती तयाची हसली सिंधु उफाळे'गंगर्न: नी खसखसळीं
बागेमध्ये लहान बाला आली मोदें फिरावयाला खुडू ळागळीं गुंगत गाणीं पुष्पे अपुल्या ग्रृदुळ करांनी दा हा हू हू ओह्दो छान इंस्ते यांचें पानन् पान
बघून आनंदी ती बाला झाला माझ्या मोद मनाला तिला म्हणाला कोणासाठी खुडशी पुर्ष्पे वाटोवाठीं
ओड्ो हृट्ट हीही आहा देवासाठी खुडर्ते पाहा
मंजुळ नूतन निग्रूढ गाणीं म्हणशी कोणाला ह्वीं आणि करीत अपुले डोळे वरती फिरू ळागली मग भरभर ती
आहा हाहा आणा ध्यानीं देवाला हीं गाते गाणीं
९्र
श्र्क्ष
सारें मजला कळून आलें एक प्रश्न परि आह्वे बाले मनोमोहिनी तव ही काया भूषविशी वद कुणास द्याया
आहा ओहो ऊद आही मला मुळीं ईं माहित नाहीं
गाणीं गुंगत निघून गेली
नाचत हांसत ती फुलवेली तोडित एका मधु कलिकेला तोच प्रश्न मो मजला केला
ऊद्टू हीही ओहो आही मला मुळीं हं माहित नाहीं
॥ ३-३ गायकास
गाड गोड गान सख्या गोड गान गा विश्वमौद्दिनी सुरेख एक तान गा जादु तुझ्या -ार१्णंम्धे दिव्य भारली मा्घारेची मोदमयी मेख मारली चांदणी चुरून चंकोरांस चारली हालवीत अंतराल आंवलान गा मंद मंद थंड गंधवाह. वाहतो. बाल सूद्चे एवेझेळ मारू पाहतो पक्षिछंद कुंजकुंन किल्किछाटतो मंतरीत अंतरास गा उधान गा दिव्य रागिणींत झोंपल्यांस जागरवी जागल्यास शीणहारि झॉप मार्गवी गांजल्यांस हषेवी तहान भागवीं आत्मतेज पाजळीत रान रान गा चोहिकडे एक दुःखखेद माजले मानवी अबोध जीव त्यांत भाजले मृत्युचे कराळ कालटांच वाजले द्ीच वेळ गायका प्रमोदमान गा
नायकाले
तूंच तमिखांत एक दीप पेटला सागरांत तूच एक पोत भेटला वाहता झरा मरुस्थलांत लेटला ओत ह्या हता जीवितांत जान गा घोळ पायसांत शाकराळ माधुरी खोच अंतरांत एकदां तुझी सुरी फाटुं दे कठोर ही धरा अतां उरीं गान तुझे दिग्दिगेत कपमान गा
कुठें ठेवु मी तुला
कुठें ठेवु मी तुळा माझ्या हृत्कुंडितंल्या फुला दन्त तुझे ते कुन्दकळ्योसम नयन दाविती नीलकमलन्रम गुलाब फुलले गाळ मनोरम सुखी इन्दु उगवला तनू केळिच्या गाम्याबाणी बोळ जणूं पाटाचे पाणी हास्य वाटते साजुक लोणी बाग किं ह्वा बहरला
करू किती ह्याचे तारे लाड जपते जणुं आंब्याचे झाड होतां थोडाहि दृष्टिआड
जीव करी गळबला
प वा विहरतें नभीं पांखरू
विहरतें नभी पांखरू:
मी तयास कैस धरू: गोड मनोहर गाणे गाते बाऱ्याबवरती झोके घेतें चोहिकडे स्वच्छंद खेळते
क्षण नजर न देई ठरू ह्याच्याकरितां छान पिंजरा सोन्याचा मी पद्ा आणिळा रत्नजडित हली दांडी त्याला
आणखी काय तरि करू
निवडक डाळिंबाचे दाणे राजशाहि हं त्याच खाणें मऊ मखमल्ीवबरी झोपर्णे
मन त्याचे राकति न हरू इतके दिन किति सुर्ख राहिलें
आनंदार्ने दाणे खाले उघर्ड मिळतां दार पळाले
ईई द्वाड किती पांखरू
कांहींतरी
१०४
आलों कोठुन तरी आणखी जातो कोठेतरी प्रकाळ कोठें तमित्र कोठे कोठें पडले धोड माठे खरे तापती इसती खोटे चाकरी न भाकरी
काल कशाला उद्यां कशाला शाल घरीं बाहेर दुशाला पीयुषप्याला किंवा हाला
काय आंत घा वरी
सतार सारंगी बा बीणा
झाल्या सर्व इथ अबलीना
कोठें मक्का कुठें मदीना आहे कांडीं तरी
आक्या नसे वा निराद्या नसे किंबा उदासीन भाषा नसे मी बोलतो ते खरं बोलतो
र हर स॒यास्त विश्वीं सुखाचा असे
सौंदय मूर्तीमधे नासते
पूर्ती अमूतोमर्धे भासते कांदींक्षि जेर्थे दिसेना मुळीं सौंदर्य तेथ खुळ ह्वांसत जीवास येर्थे असे लेपर्ण आत्मा अमुतोबरी सोपरणे गाणे दिनी यामिनीची कचा राती तमोजीवनी झोपणें
नवबाला
मूर्तिमंत सौंदयाची चाळू
वनमाळू विलासाचची अभिनबा शाला विश्वांतरे 'चूणेयंती उच्छुखला हाला अयि नवबाला
नेदनींचे उमलले फूळ सुद॒कूलू अयि हे पीयूषतरगिणी चिरंतन यौोवनाऱची अभंग संगिनी
8
ब्रेम-प्रज्षविणी
प्रगटली महा कंबवेवाकू
मधुपावू अप्सरांची वीणा धघ्वनयंती खुकुमार सुरांगना प्रसूनचयंती ्वारविजयंती
१०७
नवबाला जाई किंवा राही परि थांबू जरा थांबू दिव्यतेची निस्यांदिनी झरी आनदतुषार विर्सिचिनी हे सुंदरी अनंत-संचरी
नारव-निहित तव बोलू अविलळोळू
पसरला दिव्य गंध तव
विश्वमगोळ झुलचितो तुझा मधघुरव
दारुण विप्लव
अयि क्षे कुर्मारे करी ह्वास् चिरमासू
चंचल चिक्कण कुंतलिनी
मानसांत डोलणारी सुनील नलिनी
विश्च-विळोभिनी
ग्रतीक्षा
रानी वर्नी हिंडले मी परी नाहीं तुझी भेट झाली तरी गेल्या निघूनी किती यामिनी वातोह्वि तूझी न सांगे कुणी
माझ्यावरी कां असा कोपशी छातीवरी दुःख आरोपिझी राया तुझे कोवळे त॑मन झाळें कसं आजला दारुण
केला तुझा कोणता मी गुन्हा ज्यासाठि हा लाविलासी घुणा गेलास गेहवामधूनी प्रिया येणार नाडींस ना तू पुन्दां
पुर्वी कितीदां तरी भांडर्लोे सदूवाक््य-सीमाहि ओलांडली नाहीं परी प्रेम झाळें कमी फोफावळें रोप की आश्रमी
आइताक्तया
झाचें परी काय आतां तुत्ला या लोडिलं हांसणाऱ्या फुला
गेली कुठे स्नेडस्यदळी बच हा अतरात्वाच माझा स्वच
कले सुन्हे फार मी प्रेमळा सापफी करावी तयांची मत्ठा माझ्यावरी प्रेम आहे तुझे मिथ्या नको त॑ करू आजल्ला
१०५० झुरणीं
करुं किती तुझी मी मनधरणो बाहिला जीवही तब चरणीं लक्ष कशांता'चे हें लागेना सुस्वर सारंगी वाजेना प्यास करार्ने ही भागेना खदाचे वादळ सदा मनीं
तुजविण मजसी रुचत न कांही
मोद न देई रुव्चिर उषबाही
दिशा शून्य नी भयाण दाही क्षणभरो न यई निज हायनीं
दिवस तापतो निश्धासांनीं
"५ ६) /र २. ("१ ह (१
ओलिरचिब होइ नित रजनी
आविरत माझ्या दुःखाश्रूनी दिनमणीस झरत जणुं नलिनी
बरिन्ती अतां मम अत पाहसी ठारण असे सत्रेस्वी तुजसी यावयास कां उद्यीर करिशी लागली एक तब रे झुरणी
१ बारावाना
इकडही सोड पाणी
अयी नागवानी तापला हा बघ उन्हाळा चालल्या अगार ज्वाळा
मरते मी मरुस्थानी
खुकली मम सारीं पानें जिरली मर्नि आझा गाने आजि झाली घ्यूळधघाणी
सिंचर्ने तब इतर झाडं उठासित गाती पत्राडे परी माच दोनवाणी
मजवारे क!र करुणा आतां लुजञबांचुन काणि नच त्राता सद्यांची तूच राणी
अ कि ..* आजि वाटत उदास
व्हा कळना कुणास
आजि वाट्त उदास गोप वाजवी रानी सुरली भ्नमर घालिली रुंजी अपुत्टी उडते गगनीं बिहगामावालि
फालती फळं कशास
चचाटतलि निज वबत्सांना गाई
उरण व्ठाविते मत्टांस आई
झरा नन्दीप्रत घांबत जाड उगाच घेती त्रास
तारांकित बरि,े नभोधवितान
खाली सृष्टीचे भेदान
सर्च वाहता मध्या पवमान हा सवच कां भास
जींबन मरणाचे संगीत
अस्त-दय प्रतिदिन रंगीत
जीव पाहता च हुबाजूस द्वांस असे व्ही प्पात
११३ अजि वाटतें उदास
उडत कोठला पक्षी येतो स्वेरे आपुली गाणीं गातो आणि शेवटीं उडुनी जाता लावुनी ओढ जिवास
वाटे मृत्यू कवटाळावा फोड्न टाकावा हा पावा अताचचाही अत करावा
मिळायचे शून्यास
कुणासाठिं तारे जीब तळमळे
निशिदि्नि अतर त्यावीण जळे
परी कोण तो न मिळे न कळे होणं अंति निरांठा
कुणी तरी बोलावी आंतुन हांक येइ कांहीं बाहेरुन बिह्ग बघे जाय.ला उडुन काणि शामाविल कां प्यास
ब्च्प्ड
नभांत कादाबेनी
नभांत कादंबिनी निराळ्या तशीच माझ्या मनीं
पिके वाढलीं थोडी वरती गुरें कोवळ्या क्ुरणीं चरती कृषक वावरी डंबरे धरती बघर्ता खिडकींतुनी दूर पसरली डोगर-रांर क्षितिजावर अधुक नीलांग राब्द वायुवरुनी डिंगूडांग येति तरल कोटुनी
फलागावर झुलतो निंब जवळ नळ गळे ओलाचचब आरद्यांत माझे प्रतिनिंज
जाडे कोमेजुनी
चार मिंतिच्या ह्या खोलींत इथे राहर्ते मार्झे भूत गात जिबार्च स्मद्यान गीत भयाण दिन यामिनी
नभांत कादाबनी
माझा अधारांत विहार घुबड एकले मजळा प्यार वाटे व्हावें लवकर ठार नसे कुणाचें कुणी
जगताचा मी कारिता दष रुचत नसे मज ढोंगी वेष इश्वर आहे मूर विशेष करी उगिच मेदिनी
१६
व्यथा
व्यथा ही माझी सांग्रू कुणा ७. हल ७
भांगिता असह्य मर्नि यातना
सुख थोडंहि न माझ्या माळी दुःख सारखें जीवित जाळी काळी सदा अवस आमभाळाी प्रकारा नाही येणें आतां पुन्हा
प्रेम कुणाचे मज न लाभले अंकुर आरोचेहि करफले भयाण सारें जीवन झालें पुरा हाय गाडिचा मोडळा कणा
फळें गळाळी सुकली वेली दग्ध जाहली सुराभि चमेली बागेची घुळधाण उडाली क्रूर असावा देव असा येथ ना
३4११७
क
गाते कोणती मम जॉविना गति कोणती मम जीवना मर्नि ये सुळीं नच कल्पना
जग घांवंत अपुल्यापरी
रविचंद्रही फिरती वरी
नी जात मीहि कुठे तरी बांधुनी दृढ लोचना
उघडूनिही नयनांप्रति ना दिसे पथ पद्धाते साथहि न काणि सोबती करिल जो मम सांत्वना
जीवनास अधोगति
ठाउक हं मजप्रति
कोठर्ची मग उन्नति म्वत्युचीच्च उपासना
१9८ कोठला तरी *वनि जाऊं नको इकडूनि उठला कोठूनि तरी ध्वनि बवूनि ती भीति त्याची हसला मी उपहास मनीं
घुसलो तिर्थेच अरण्यांत तुडवीत फुलें नवजात
निडर बेपबी धुंद चालला न जुमानितां वनीं जाऊं नको पुढें पुन्हां उठला कोठूनि तरी ध्वनि
तिरस्कारे धिक्कारूनि वचन ते महा अभिमानें हाय आतां रात्रदिन हिंडितो निबिड वनरानें
नाहीं अंत नाहीं कोठें वाट पसरे काटे घनदाट
फिरती हिंसक पद्ठु मरणाची भीति क्षणोक्षणी सांगेळ का मार्ग मज आतां तो कोठला तरी ध्वनि
नाहीं सोबत ना साथ वादळी वाहात वात
भीतीनें फुटते छाती चोहीकडे किरे रान घीर ना धरवे आतां कासावीस झाला प्राण
आज्या कोणाची नसतां आलास काळोखांतून घरिलास हात माझा हिंवांत पाडिळे ऊन
आपुल्या ह्या झोपडींत आणिलेस आश्वासित
आणि मज अनाथाऱचा केला प्रेमळ सत्कार आलिंगिले दोद्दी भुजी प्रेम वर्षिळें अपार
१२०८
२, 6००
मज पाहताच
मज पाहतांचि केलीं सगळ्यांनी बंद दोरे
झाले अंधकारमय हाय मज विश्वच सारें तेव्हां तू मार्खाने हांक घेतलेस मज आंत
म्हणालास भाऊ मज गाढ दिळें आलिंगन लाविला अधारी दीप सिंचिलं जीवर्ने वन
परी आलास तू जेव्हां मजकडे दैन्यवाणा लाविली मी दारे माझी बोलला कठोर नाना
आणि तूं सार्डाने आस हाय निर्घाने गेलास
फिरूनि न भेटलास आलास न मजकडे पश्चात्ताप दग्ध माझें ऊर आतां धघडधघडे
चटित घारा
हाळकळ च यल मोहर आला आंब्याला भरघोस भरला उन्मद सुरंघध कोसाकोस कोकिळ त्याच्या फांदोबरती बसुनी चिरतनास्तब हाय करी आक्रारा मल यका बागेमधलीं फुलें सुकूना जाती गोळुनी पडती व्रेमाची मधु नाती आणिक वाट्याला जो आला प्याला फुटुनी त्याची अखर हते माती » सस अनंत वस्तू भरलेल्या विस्थांत सुंदर एकाहूनी रक नितांत कुणास ठाउक कुठें जायचे त्यांना रह्वायचें बा इथेंच मंजुळ गात क कशास करिशी यातायात फुका ही रेश्वयोची दाखविशी नबलाड यमराजाचची वरुनी येतां हांक एकहि यांतिळ कामी येणें नादीं
चरर
काटित घ्यारह
हद नन असेल जर या जगांत दुःखचि सारे आणि जीव क्षे मातिमर्ध मिळणोर येती मग ह्या पिंजऱ्यांत कां पक्षी अनंतांत जे स्वैरपर्ण उडणारे डला € हाका जीव जगीं या अमूतोतुनी आला मूतोमर्घ्ये बद आणखी झाला फिरुनि जायचे अमूतांत अपणास विसरुन मोजेमर्ध्ये दग जहाला वतम पाडील रोज उगवती तारे आकाशांत रोज दिवाकर सविता अस्ता जात रंगभूमिवर येर्णे जाणे ऐसें असे चालले जीवांचे दिनरात ली गह्ृदारा धनमान तुझी येथील नाहिं कुणीडी तेर्थे डी येतील ज्या देशयामर्चि तुला जायचे आक्े काय बरोबर तेर्थे त् नेशील
च२३
भारित '्याशा
न>-९ सळ योधथिळ सारी केली तू तजवीज उणी न येर्थे तुजला कांही चीज परतु येथिल केली कां त सोय व्हायची न झाल्यावर नीजानीज वता तशाच पुत्रकलत्रे शोजारी गणगोत छोेनी लाकुड तिरडी रुपया नोट ग्रेत जाळण्या केली छान तयारी पुढच्या कुस्तिस शिवला कां लंगोट तुटती आकाड्यांतिळ सुंदर तारा गव्ूनि पडतो गुलाबही फुलळणारा अधारांतुन येतो मानव जीव आणि निघूनी जातो जीवनवारा “णे के जीब अनंता'चा एक प्रवासी सराईल ह्या येतो उतरायासी पुढे जायचे आपणास विसरूनी दंग डोउनी जातो हाय बिळसीं
31 जञटित घारा
नच ००० मानव म्हणजे मडर्के हे मातीर्च छेद तयाला एक महा मरणाचे क्षणांत जीवन गळुनी ल्यांतुन जाई तुकडे होती आणिक ल्या मडक््याचचे
क फुलली जीवांची फुलबाग विदहाला तींत एक तू आलासी जन्माला इसासे उगा कां काळमाठळि येऊनी सखुडुनी घेइल तुजलाही फुलबाला ---१६--- मरणाच्या ह्या मीषण दारांतून अनंतांत जे गेळे इथुन निघून येतिल का ते फिरुनि इथें राह्यास जन्माचा दरवाजा हा उघडून न--१ ६->- जन्मामघुनी बिर्बरगमचांत प्रवेदा करतो जीव प्रमो्दे गात करुनि आपुले थोर्डे कांदी. काम रडत करी प्रस्थान हाय मरणांत
१२%
चाटेत घारा
->__
जगतांतिल हॉ सुख व्याधसंगीत
हृरिण अम्ही भुलतसो तयास सख्वुश्ींत
अडकुनी घेता स्वतःस फाशी त्याच्या
घडपड कार्रिता नंतर सुटण्या व्यथे "पट
काळाच्या पालादी पकडींतून
सुटत्ला आहे इथे कर्घी कां काण
वोरब होते दुष्ट म्हणूनी मेळे
पांडब गेळे घुळोत आणि मिळोन लड. 11 तिकड ला
जन्मापेक्षां मरण वाटते छान
ज्ञानापेक्षा उत्तम खळु॒ अक्ञान
जन्म म्हणुनि जो म्हणर्ताो आपण येथ
मरण ूर्विच्या जन्माचे ते जाण चे क
उघडे पुस्तक पडलेलं ह पुढती
पार्ने वयाची वायूर्ने फडफडती
डोळे बघती ळोकांर्चे हें नित्य
किन्तु न कोणी उचळन त्याला पढती
१-६
तुठिस चारा
त जलाचा
निळ्या नभाच्या फलकावरतीं कोणी
उदाहरण ठेविता संदेव ठिहोनी
एकहि मानव सोडवीत ते नाही
रविझाडू मग टाकी ल्यास पुसोनी डात... 3... पडलात
निळ्या ताणल्या ह्या पडद्याच्या मार्गे
करूण सूर हे काढी कोण विरागें
ऐकुन होई हृदयार्चे मम पाणी
न ऐकतांही हृदय जळ्हू हॅ लारे
तंत्रीबांचचुन घ्बनि क्षे कोठुन येती
हृदय कुठेंतारे हाय ओदुनी नेती
बाटे थोडा जों न चिसावा त्यास
तोंच सोडुनी खाळीं ढकळन देती करन छन
संसाराचा अनंत पारावार
शाध बुडता जीव त्यांत आधार
र्जे जे डाती धरतो ते ते बुडते
करी सर्मोती नीरच एक विदार
१२९७ याडिस धारा
अज्ञाताचा नाद वदे जीबास शोधितोस र्जे ते तर असे तुझ्यांत तरोह धुडितो जीव तया बाहेर निघुन जाति अन् ठरलेले दिनरात न ६-- कोण निजवितो मजला सायंकाळी जागे करितो आणिक कोण सकाळीं बाग लाविली ज्याने ही रमणीय कुर्ठे असे तो कलावन्त बनमाळी न: ४७---- अद्दा तयाच्या' फुलमाळांचा वास जात असे ह्वा विशखांतून उतास परी करंटा मानव घरी उराशी सुकली नीरस निमोल्यांची रास
नन गे द.
दिवसयामिनी येती आणिक जाती घडा फुटूनी होते त्याची माती घरामंध जे होते खळत वित्त राह्ेना त्यापैकीं कांद्ी द्वातीं
१२८ अआरडित घारा
कवडडा .... 2. पडला पैश्याकरितां खपता मानव स्कूप पैशापुढती जाळि जिबाऱचा धूप मानव हृदयाम्ध मारुनी बरर्ची निसडुन जाई पेसा तो गुपचूप स्विच - 1 0 - जमावात इथच आहे खळबळ सुखदुःखांची इर्थचच भाषा जन्माची मरणार्ची किंतु महासागरी मिळाल्याबरतीं जिकड तिकड जावन एक बिह्ासी ---३१->> घोडे झाळे पह्ा तुझे बेफाम काय पाही लवकर खचच लगाम मोडतील ते मोलाची तब गाडी आणि तुझ्यासहृ करितेळ एणेविराम आ डो. 1. (नह पृथ्वबीवरती दिन्ठा नभाचा तंब जागाजागीं भरळ॑ शीतल अंबु यास्तव आम्ही मर्जेत नेता वेळ पिर्तो मधूचे चबूवरतीं चनू
चरर भारेत घार
विश्वासिधुच्या पल्याड जायासाठीं जीव जन्मर्वारे करितो आटाआटी चित्त गुंतर्त विषयांच्या जाळ्यांत मर्धेच होते आणि नाब उफराटी 1. दोन दिवस जग बघण्या येतो प्राणी भटकुन भटकुन क्षोतो तो .दिनवाणी बिश्रांतीस्तब झुरतो रात्रदिवस तल संपता विझते अनू दिवलाणी आकाद्ाच्या बिळ्या तबकडीवबरती राविचंद्रांचे निशिदिर्नि काटे फिरती जगतार्चे हं घड्याळ अपुले चाळे जीब तयाला बघती परी न बघती घोडा अपुला सोडुनिया मरघांव आणि मिक्हीवर ऐटिंत देउनि ताव शात्ववरती तुटून पडतो वीर मेळा तरिद्ी म्हणतो झाळें नांब
१३७
भशाटित चारा
न - र. या तेळ संपले जळुनी गेली बात प्रकादा गेला मिळवून अधारांत दिवा लावण्या ओढुनि काड्या जीव पोळून घेतो उगीच अपुले हात ">>> -. हीट जगांत अससी तू तर एक युलाम र्जे रजे येइल ते कर मुकाट काम समजत असरिल जर अपणाला राजा थोड्यांतच लागेल म्हणावा राम न--३ ९... भरुनि ठेवितो अस्रृताचा मध॒ पेला प्रमांतकालीं कुणी तरी अलबेला परंतु मानव स्वुदाल खोलीमध्ये ऊबदार राय्येवर असे निजेला वित पळयात चचकाकते ते नसर्ते सर्वच सोन न विश्वसारवे बाह्यावरती कोणे असत्य फिररर्ते सत्याच्या वेषांत जाणुनिे हें सकृ्तीनो खावध डोणे
१३१ अुटित घारा
न---४५--- र्जे झाले तें शोकाने नच परते तुटली तारा पुनरपि जाइ न वरते खुर्ाबसुम जे सुकुनि एकदां गेलें भघजळानें देखिल तें नच फलते
मनन केल मरण ऱचुकवितां येत कुणाला नाई्दी करुनि काय मग उगिच जिवाची लाही चह्वायाचे ते झालें हें समजोनी कार्य कराया अपुळें सत्वर जाईे
-:>४३--- सुद्ध मनाने जीवन अपुले नेई राखी उत्साह्माची ज्याती देहीं आणि पूर्णचेद्रापरि चारित्र्याची ज्योत्स्ना विश्वी अपुली बिल्सू देई
त मतलबी मनुष्य अपुल्या ह्वातार्ने पद्च बनतो थडर्गे अपुळे आपण येर्थे खणतो जुळवुन पैसे थोडे बहुत खिझांत जीवन वळ सफळ आणखी म्हणतो
१डशरे अाटिंत भारा
कटी तु अगावर पोझाण्य ओढला झोक भोग भोंगिळे जन्मवरी बिनधोक राखुनि जा ठेविला द्राणी भाला अखेर त्याचं हाय मोडलं टोक >>>४६--.. नव्ह्ती येर्थे पूर्वी जानपछान पुढे न राहिल येथिल कांद्दी ज्ञान पलीकड रजे अनंत कोणी आहक्षे केवळ त्याचे जाणुनि घे भद्दिमान ० आहवे किंबा नाही काहि न कळतं कडासार्ठि तरि जीवन हें इळइळतें अघारांतच उजेड आहे. म्हणती उजेडांतडी ज्योत तमाचची जळते न्यात अम्हास नाद्षिंत पंख म्हणूनी आम्ही पतंग मौजेने उडवीर्तो व्योमीं आणिक आरे पुरते मूख म्हणून कर्ता ज्ञानाचा बकबाद ।नेकामी
चेडे
चारटित चारा
लत च टाक मालवुन दिवा तुझा अकलेचा खा मग अधारांत खऱ्याच्या ठचचा घकाधकीचा असे मामला भाई टिकायचा नच येर्थे लेचापचा “रणण्ण्य् (> प्यायचा कळत न मजला कांड्री-आह्षे मान्य उगिच नासरणे शाई-आहे मान्य जलीं बुडबुडा उठतो बघतां बघतां आणिक फुटुनी जाई-आहे मान्य मह रबयका क्तणिक सुखाच्या जीव लागतो मारे दुःख तयांच्या मार्गे शास्वत लारे सुस्त तर जार्ते क्षातांतुन निसटून पडति तोंडघड्षि तरिहि न होती जारे नसे घडीचा मुळी मरवसा येथ देडांची ह्या क्षणांत होतीं प्रेते करायर्चे ते करुनि टाक अविलेर्बे संघि आजचची उद्यां पुन्हां ना येते
१ शड
अआदटित थारा
स्वूप वाचली बुक्त आजवर जाडीं कमाविली विद्त्ता आणिक गाढी अनेक विद्वानांसद्द केली चचा न लाभली ज्ञानाची एकहि काडी > विल देवापुढतीं पेटविली उदबत्ती आणिक शंगारिठा भूषणे दत्त मिरवणूक काढिली मद्दा थाटाने श्रीमंतीची जाहिरात ही सस्ती तु्शी मंदिरे उभारिक्ी जीं कांद्दीं फिरविति केवळ पापांची ती दाही दंभ ढोंग कीर्ती ची पोकळ हाव विटावबिटांतुन त्यांच्या गाजत राही डड त पडल गुरे परतती गेह्डी संघ्याकाळीं किलबिलते खगरर्वे दाट वनजाळी नसे कुर्ठेडी मजला येथ निवारा रात्र काढर्णे रस्त्यावरती काळीं
१३% भाटित घारा
--->५१७---> देवळांत बघ घंटा वाजू लागे रानोरानी पक्षी जोती जागे घोड्यावरती मारुन बैठक पक्व्ही टांच देउनी वेगें होई आगे
र्न पा मस्तकास लावूनी हात सखेद जुने पुराणे कशास बघसी वेद कतेव्याच्या जळत्या अम्नीमाजी सुरू करीं अजि नेराझ्याचचा समघ उदयगिरीच्या शिखरी सविता आला गेर्छे अधारार्चे राज्य लयाला घेऊनि हाती अकह्मा फुलांची परडी स्वागतास ही जाई निसगै--बाला
न्न < 0 प्या प्रियालोचनी असे विषारी माला अर्धारे साठलळी आणि इराणी हाला ग्रेमी अपुला प्राण तिच्यावर बाही सरळ आणखी पोंचे तो स्वगोला
१३४६
ञ्ाटित घारा
शिशिर छतूचा चाळे हिममय वारा
गळे दुमांचा पणे पिसारा सारा
व्याकुळ आणिक होई मानस माझें
हृदर्यी न्यापे श्याम निराशाधघारा
सत्य काय ते अजुनि न मजला कळलें
आयुष्यार्चे बिंब खालती ढळले
मृत्युमदिरीं वाजे सायंघंटा
मानव केवळ अधारीं धडपडलळे न-न-६३-->
जिकडे जातो तिकडे निजेल रेती
बरुन रघीचें किरण यातना देती
प्राण तृषेने झाळे न्याकुळ माझे
अश्र॒ तरीड्ी ह्या हृत नयर्नि न येती नन ६४-->
आकाडझार्चे कमीच. आहे मान
पुथ्वी म्हणजे ढेकुळ एक लहान
पंचमद्ाभतांवर माझी सत्ता
मनीं मानवा खुशाल रेसें मान
१३७ चाटेत घारा
अपराधांची मी तर आहे" खाण अज्ञानाची सुळींच नाही बाण आणिक धरता उद्धाराची आझ्ा मूखावारद्दी करी खरोखर ताण निष्फळ सारे येथिल धघमेम्रथ कुचकामा'चे सारे संतमइत पापकमे पाप्यां्चे थांबविण्याला क्ूर काळही समथे नाद्दी दंत ->६ ७--> प्रमो तुझ्या मी नालायक करुणेस घाळुनि वरती सभ्य रिष्टतम वेष धूळ फेकिली डोळ्यांबर जगताच्या आंत राखिला आणि नाच उद्देदा कने द केलीं किति मी पार्पे नाही गणती जळत ठेविली स्वाथांची नित पणती जुमानिळे मी प्रभो हाय तुज नाह्दीं क्षमा कशी मग मागू तुजसी अणखी
१डैट
तअरटित धारा
नन ६ ९ तुझा म्हणाया वाटे मजला लाज केळे नाहीं एक चांगळें काज जगास केवळ भारभूत मी झाली आळा तुझिया पायापार्शी आज
ल शच
वेच्ची अति जरूर होती अ्यांस उलट तयांना दिला ह्वाय मी त्रास आणि दुजेनांची मी केली सेवा पात्र खरोखर प्रभा तझ्या रोषास ्षाणापाशीं असे विपुल घनमान कोणापाशी मक्तली कोणा क्षान तुला द्यावया नार्ही यांतील कांही पापांची मजपाशी केवळ खाण
नन१७ २. दिनभर केली निष्फळ घाबाधाब राभली. नाही मानथनां'ची क्षव व्तितिज कुणाच्या द्वार्ती येणें नाहीं व्यांतिद केबळ रक प्रभूर्चे नांब
नाटेत घारा
म->७४--८
दुःखी माझे हृदय कुणाला वाहू
कढत असूंनी आणि कुणाला न्हाऊ
माझ्या घमिलळ जळल्या निश्वासांनी
प्रभो करस तब चरण कमल क॑ पाहू लड २
जन्मवरी मी दुःख दिलें दीनांस
गारीब लटुनी केळे चैन विलास
दैन्य तयांचे बघुनी दसला खूप
मिळवु कसा मग प्रभा तुझा विश्वास ->>७५१५ ---
सदा वॉगर्लो दीन जनांशीं वाम
चरस जुलमी प्रशेसिळे अविराम
मलिन अपावन माझ्या ह्या वाणीने
प्रभो क्स तवे गाऊं पाबन नाम
बेप्ड०
सुदिन
सुदिन उगवला
तिमिर सारा यामिनीचा लोपला जो निघूनि होता गेला ह्या टाकुनि निज नावेला तो कटीस कसुनी रोला
निपुण कणेघार पातला